Modern Şarap Üzümleri İlk Güney Kafkasya’da Evcilleştirildi

Araştırmacılar, modern zamanlarda Avrupa’da yetiştirilen şaraplık üzümlerin ilk olarak Güney Kafkasya’da evcilleştirildiğine dair kanıtlar buldular.

Her ikisi de İtalya’da bulunan Udine Üniversitesi ve Istituto di Genomica Applicata’dan araştırma ekipleri, Avrupa’da modern zamanlarda yetiştirilen şaraplık üzümlerin ilk olarak Güney Kafkasya’da evcilleştirildiğine dair kanıtlar buldu. Nature Communications dergisinde yayımlanan makalede araştırma grubu Avrupa ve Güney Kafkasya’da çok sayıda üzümün genetik analizini tanımlıyor. 

Avrupa’da yapılan şaraplar, tadı ve kalitesiyle dünya çapında ünlü ve sauvignon blanc, chardonnay, merlot ve cabernet gibi çeşitleri var. Genellikle, bu tür şarapları yapmak için kullanılan üzümlerin, eski Avrupa üzümlerinin yavaş kültürlenen yani üreyen versiyonları olduğuna inanılıyor. Bu yeni çalışmada, araştırmacılar durumun düşünülen gibi olmadığını buldular.

(Antik Üzüm DNA’sı Şarabın Bereketli Tarihini Anlatıyor)

Avrupa ve Güney Kafkasya’da (204 ekili ve yabani çeşitten) bulunan üzüm örneklerini inceleyen araştırmacılar, atalarının yaklaşık 4.000 yıl önce tüketim için Güney Kafkasya’da (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’ı içeren Kafkas Dağları’nın etrafında yer alan bölge) yetiştirilen evcilleştirilmiş üzümler olduğunu buldular.

Araştırmacılar ayrıca, üzümlerin yavaş yavaş batıya doğru Avrupa’ya doğru ilerlediğini, Akdeniz’e yaklaştığını ve ardından güney Avrupa’ya geçtiğini ve bir kez de orada yerel üzüm çeşitleriyle melezlendiklerine dair kanıtlar buldular.

Araştırmacılar, bu tür bir melezlenmenin, Avrupa’da yaşanan daha soğuk kışlarda hayatta kalmasına yardımcı olduğunu söylüyor. Ayrıca, Avrupa’nın farklı bölgelerinde bulunan farklı yerli çeşitlerle melezlenmenin, bugün bilinen farklı türlerin yetişmesinde büyük katkısı olduğu öne sürülüyor. Üzüm çeşidi bir kez bir bölgede yerleştikten sonra, üzümler daha büyük boyut ve daha fazla lezzetli şekilde yetiştirildi. 

Araştırmacılar ayrıca yabani üzümlerde yerli çeşitlerde bulunmayan bir enzim buldular. Bulunan bu enzim, bir büyüme hormonu üretimini artırıyor. Yabani üzümlerde hormonlar, tohumları orantılı olarak büyütmek için çalışırlar. Ancak daha küçük tohumlar üreten üzümler, hem doğrudan tüketim için, hem de şarap yapımında kullanım için tercih edilir. Bu nedenle, olmaması evcil üzümleri daha iyi bir seçim haline getiriyor.

Phys. 22 Aralık 2021.

Makale: Magris, G., Jurman, I., Fornasiero, A. et al. (2021). The genomes of 204 Vitis vinifera accessions reveal the origin of European wine grapes. Nat Commun 12, 7240.