Altamura Neandertali, Dişlerini Üçüncü Eli Olarak Kullanıyordu

130.000 yıl kadar önce bir obruğa düşüp açlıktan ölen Altamura Neandertali’nin dişleri büyük ihtimalle ‘üçüncü bir el’ görevi görüyordu.

Altamura Adamı şimdiye kadar keşfedilmiş en eksiksiz ve iyi korunmuş Neandertal iskeletlerinden biri.

130.000 yıl kadar önce, Güney İtalya’daki Altamura şehrinin yakınlarında bulunan bir obruğa düşüp açlıktan ölen Altamura Adamı’nın kemikleri binlerce yıl boyunca gün yüzüne çıkmayı bekledi.

(İtalya’daki Altamura Neandertali’nin Yüzü Canlandırıldı)

Dağcılar, Altamura Adamı’nın kalker kaplı kemikleriyle ilk defa 1993 yılında karşılaştılar.

Kemikler karst mağara sisteminin derinliklerinde küçük bir odada bulunuyordu. Odanın erişilmez oluşu (kemiklere yüzeyden dar yarıklar aracılığıyla obruğun derinliklerine yapılan 20 dakikalık bir yolculuk ile ulaşılıyor), iskelet üzerinde yürütülen çalışmaların bilim insanları için sinir bozucu bir biçimde zorlaşmasına sebep oluyor.

Floransa Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Jacopo Moggi-Cecchi yaşadığı tecrübeyi, “Beni ve diğer birçok meslektaşımı halatlar aracılığıyla aşağıya indirdiler. Bana sorarsanız, bu inanılmaz bir tecrübeydi. Aşağıya indiğinizde ve iskeleti orada gördüğünüzde hissettiğiniz duygu gerçekten tarif edilemez.” sözleriyle aktarıyor.

“Bu adam bir yarıktan aşağıya düşmüş olmalı. Belki de yerdeki deliği fark edemedi. Orada oturup ölmeyi beklediğini düşünüyoruz.” diye devam ediyor Profesör Jacopo Moggi-Cecchi.

“Bu adamın aşağıya düştüğü yarık artık yok, çökelti ile dolup kapanmış. Dolayısıyla herhangi bir hayvanın oraya girmesi imkânsız, bu yüzden iskeletin tamamının orada olduğuna inanıyoruz.”

PLOS dergisinde Profesör Moggi-Cecchi ve meslektaşları tarafından yayınlanan bu yeni çalışma, bize Altamura Adamı hakkında daha fazla bilgi sunmaya başlıyor.

Mağaranın derinliklerinden çekilen fotoğraflarından, viyoskop görüntülerinden ve X ışınlarından yola çıkan bilim insanları, üzerinde neredeyse eksiksiz bir diş dizisi bulunan çene kemiğinin ilk çalışmasını yayınladı.

Araştırmacılar adamın yaşlı değil yetişkin olduğunu ve iki dişini ölmeden önce kaybettiğini belirtiyor.

Profesör Moggi-Cecchi konu hakkında şu yorumda bulunuyor: “Diş kaybı enteresan bir durum. Büyük bir Neandertal fosil kaydımız var ve bu durumun alışılagelmiş olduğunu söyleyemeyiz. Neandertaller ağız sağlığı açısından gayet iyi durumdaydılar.”

Profesör Moggi-Cecchi’ye göre bazı dişlerin köklerinin görülebilir olması, bir çeşit diş eti hastalığına işaret ediyor olabilir.

Alt çenedeki bazı dişlerde günümüz doktorlarının aşina olduğu kireçlenmiş plaklar (diştaşı) bulunuyor.

Yok olmadan önce günümüzdeki Asya ve Avrupa’da yaşayan Homo neanderthalensis, 350.000 yıl kadar dünya üzerinde varlığını sündürdü. Neandertaller 40.000 yıl önce yok oldular, buna rağmen bazı insan gruplarının Afrika’nın dışına göç etmesinden sonra Homo sapiens ile Homo neanderthalensis’in 30.000 yıl kadar aynı coğrafyayı paylaştıklarına inanılıyor.

2016’da yayımlanan daha eski bir araştırmada, Altamura Adamı’nın omuz kemiğinin DNA analizinden yola çıkarak kemiklerin bir Neandertale ait olduğu ve 130.000 ila 172.000 yıl önce yaşadığı sonucuna ulaşıldı.

Dişlek gülücük ve ‘üçüncü el’

Diğer Neandertaller gibi Altamura Adamı’nın da ön dişleri modern insanınkinden daha büyüktü, ancak öğütücü dişleri insanlarla aynı büyüklükteydi. Neandertal çeneleri daha geniş ve modern insanlardaki gibi çıkıntılı değil.

Diğer Neandertal dişlerindeki aşınma izleri ve diştaşı üzerinde yapılan analizler, Neandertallerin yeme alışkanlıkları hakkında bilgi edinmemize ve dişlerini yemek yeme dışında başka hangi işler için kullandıklarını anlamamıza olanak sağlıyor.

Profesör Moggi-Cecchi, antik akrabalarımızın ön dişlerini adeta bir “üçüncü el” olarak, et keserken eti veya deri hazırlarken deriyi tutmak için kullandıklarını söylüyor. Altamura Adamı’nın dişlerindeki izler bu tarz bir aktiviteye işaret ediyor olabilir.

Ancak Profesör Moggi-Cecchi daha detaylı bir analiz için kafatasının laboratuvarda incelenmesi gerektiğini, zira iskeletin geri kalanı gibi dişlerin de kireçtaşı ile kaplı olduğunu belirtiyor.

Bilim insanları günün birinde iskeletin tamamının, ya da en azından bir kısmının daha detaylı bir araştırma için mağaradan çıkarılabileceğini umuyor.

Profesör Moggi-Cecchi son olarak, Altamura Adamı’nın, 5.300 yıllık donmuş cesedi 1991 yılında Kuzey İtalyan Alplerinde doğa yürüyüşü yapan bir çift tarafından bulunan Buzadam Ötzi’nin Neandertal versiyonu olabileceğini söylüyor.

Bilim insanları ve turistler için erken insan tarihine açılan bir pencere haline gelen Ötzi’yle ilgili her şey, sesinin nasıl olabileceği, midesinin içindekiler ve nasıl öldüğü dahil olmak üzere incelendi.

“Örneğe bulunduğu yerde sadece bakarak bu kadar bilgiye ulaşabiliyorsak, mağaradan çıkarttığımızda elde edebileceğimiz verileri bir düşünün.” diyor Profesör Moggi-Cecchi.

CNN. 3 Aralık 2020.

Makale: Riga, A., Boggioni, M., Papini, A., Buzi, C., Profico, A., Di Vincenzo, F., … & Manzi, G. (2020). In situ observations on the dentition and oral cavity of the Neanderthal skeleton from Altamura (Italy). Plos one, 15(12), e0241713.