Cengiz Han’ın Ölüm Nedeni Bulunmuş Olabilir

Yeni bir araştırmaya göre Cengiz Han, kan kaybından veya diğer nedenlerden değil, hıyarcıklı vebadan ölmüş olabilir.

1162’de Börçigin boyundan Temuçin olarak doğan Cengiz Han, tarihin en ünlü fatihlerinden biriydi. 1206 yılında, Moğol İmparatorluğu’nu kurdu ve ilk hükümdarı olarak hizmet etti. 1227 yılında öldüğü sırada bu imparatorluk, toprak olarak Roma İmparatorluğu’ndan 2,5 kat daha büyüktü. Mirası küresel boyutlara ulaştı: American Journal of Human Genetics’te 2003 yılında yayınlanan bir araştırma, dünya çapında 200 erkekten 1’inin Cengiz Han’ın doğrudan torunu olabileceğini öne sürdü.

Cengiz Han’ın dünya üzerindeki etkisi iyi bilinirken, ölümü gizemlerle dolu. Cengiz Han’ın ailesi ve takipçilerine, ölümünü en gizli sır olarak tutmaları talimatı verildi. Çünkü bu ölüm, Moğolların 20 yıldan uzun süredir savaştığı bir imparatorluk olan Batı Xia’ya karşı savaşlarının hayati bir aşamasında gerçekleşti.

(Cengiz Han’ın Mezarı Hiçbir Zaman Bulunamayabilir)

Moğolların hem dostları hem de düşmanları, Cengiz Han’ın anısını onurlandırmak veya lekelemek için onun ölümü hakkında bir dizi efsane anlattı. Bir hikaye, Çin’in kuzeybatısındaki bir Tibeto-Burman kabilesi olan Tangut halkının bir prensesi tarafından bıçaklandıktan veya hadım edildikten sonra kan kaybına yenik düştüğünü iddia ediyor. Diğerleri, atından düştükten sonra meydana gelen yaralanmalardan öldüğünü, Çinlilere karşı savaşta düştüğünü veya Batı Xia’ya karşı son seferinde enfekte bir ok yarasından öldüğünü öne sürüyor.

Yeni çalışmada araştırmacılar, tüm bu efsanelerin muhtemelen Cengiz Han’ın ölümünden çok sonra icat edildiğini öne sürüyor.

Araştırmanın eş yazarlarından Francesco Galassi, “Büyük Çin’in krallarının ve imparatorlarının ölümleri genellikle efsanelerle karıştırılır. Bulaşıcı hastalıklar gibi daha yaygın durumları aramak daha makul olduğunda, heyecan verici, olağanüstü ölüm nedenleri istisnai kişilere atfedilir. Genel olarak, bu efsaneleri destekleyecek yeterli kanıt yoktur.” diyor.

Araştırmanın bir diğer eş yazarı Wenpeng You, “Örneğin, Cengiz Han öldüğünde, hâlâ gücünün zirvesindeydi, astları tarafından saygı görüyordu ve hizmetçileri tarafından iyi bakılıyordu. Bu, onun siyasi suikast veya zehirlenme yoluyla ölme olasılığını büyük oranda ortadan kaldırıyor.” diyor.

Bilim insanları, hastalığın dünya çapındaki etkisine yönelik tıbbi araştırmalar yürütürken, Cengiz Han’ın ölümüne odaklanmaya karar verdiler. Galassi, “Mevcut COVID-19 salgını, düşüncelerimizi eski salgınları dikkate almaya yöneltti.” diyor.

Araştırmacılar, Çin’in Ming hanedanlığı döneminde yaptırılan tarihi bir metin olan “Yuan’ın Tarihi”ne odaklandılar. Bu çalışma, 18 Ağustos – 25 Ağustos 1227 tarihleri arasında, Cengiz Han’ın Batı Xia’ya karşı yürüttüğü son sefer sırasında, hastalığın başlamasından sonraki sekiz gün içinde nihayetinde onu öldüren ateş nedeniyle kendini iyi hissetmediğini bildiriyordu. Önceki araştırmalar, tifo hastalığına yakalandığını öne sürdü, ancak Galassi ve meslektaşları, bu hastalığın karın ağrısı ve kusma gibi diğer tipik semptomlarından söz edilmediğini belirtti.

(Gelmiş Geçmiş En Büyük İmparatorluk Hangisiydi?)

Bilim insanları, Cengiz Han’ı sadece klinik belirtilerine bakarak değil, aynı zamanda Moğol birliklerinin ve düşmanlarının o sırada muzdarip olduğu hastalıklar hakkındaki bilgileri ve bulaşıcı hastalıkların başlangıç zamanları hakkındaki modern bilgileri kullanarak teşhis ettiler. Adelaide Üniversitesi’nde arkeolog ve paleopatolog olan ortak yazar Maciej Henneberg, semptomlarının o dönemde yaygın olan hıyarcıklı veba ile eşleştiğini söylüyor.

Bilim insanları, bu tür retrospektif teşhis araştırmalarının, Cengiz Han’ın bedenine erişim eksikliği nedeniyle kaçınılmaz olarak sınırlı olduğunu kabul ediyor. En nihayetinde Cengiz Han’ın mezar yeri bilinmiyor. Yine de, “Bu sınırlamalar nedeniyle ölümün kesin nedeninden yüzde 100 emin olamasak da, bu klinik senaryonun uzak varsayımlara göre çok daha gerçekçi ve tarihsel değerlendirmeye değer olduğunu söyleyebiliriz.” diyor Galassi.

Sonuç olarak, araştırmacılar Cengiz Han’ın kaderinin, günümüz için dersler verebileceğini söylüyor.

Antropolog ve biyoarkeolog olan ortak yazar Elena Varotto, “Son salgın, ulusların liderlerinin bulaşıcı hastalıklara yakalanabileceğini ve güçlerine rağmen bulaşıcı hastalıklar gibi doğal olarak meydana gelen olaylara karşı korunamayacaklarını bir kez daha gösterdi. Bu nedenle, Cengiz Han’ın ölümü, potansiyel olarak tarihin akışını değiştirebilecek olan hastalıkların liderlik üzerindeki etkisinin genel bir örneği olabilir.” diyor.

Live Science. 3 Şubat 2021.

Makale: You, W., Galassi, F. M., Varotto, E., & Henneberg, M. (2021). Genghis Khan’s death (AD 1227): an unsolvable riddle or simply a pandemic disease?. International Journal of Infectious Diseases.