Biniciliğe Dair En Eski Kanıt Kazakistan’da Keşfedildi

Bilim İnsanları, Andronovo kültürüne ait materyalleri inceleyerek, Tunç Çağı’nda atların kullanımıyla ilgili yeni gerçekler keşfettiler.

Kazakistan, ABD ve Rusya’dan uluslararası bir ekibin parçası olan araştırmacılar, höyükte ortaya çıkarılmış olan hayvanların yaşlarını ve kafataslarında binek hayvanı olarak olarak kullanılmaya bağlı değişimleri inceledi.

At mezarlıklarıyla ilgili bu disiplinlerarası çalışmalar, Journal of Archaeological Science: Reports dergisinde makale olarak yayımlandı.

Andronovo kültüründe at yetiştiriciliği

İçerisinde kıdemli araştırmacı Igor Chechushkov’un da bulunduğu birçok bilim insanından oluşan uluslararası ekip, bölgedeki Novoilinovsky-2 mezarlığındaki beşinci höyükte ele geçirilen buluntularla çalışarak, Andronovo kültürüne ait insanların, genel olarak kabul görülenden birkaç yüzyıl önce at binme konusunda uzmanlaştığını kanıtladı.

(Binicilik Avrasya’nın Etnik Profilini Değiştirdi)

Kazakistan Cumhuriyeti’nin Kostanay bölgesinde, Lisakovsk şehrinin yakınlarında bulunan mezarlık alan, Karaganda Devlet Üniversitesi’nden arkeolog Emma Usmanova’nın onlarca yıldır çalıştığı bir bölgeydi. Andronovo kültürü halkı, yaklaşık olarak 3.500 yıl önce bu bölgede yaşıyordu. O denemde kültürün en ayırt edici özelliği at yetiştiriciliğinde oldukça gelişmiş olmalarıydı. Hayvanlar sadece beslenme için değil, arabaları çekmek ve üzerlerine binmek için de kullanıldı.

Bunlar, Novoilinovsky-2 mezarlığında keşfedilen at kalıntılarıyla doğrulandı. Bilim insanları mezarlıkta gömülü hayvanların birbirine yaklaşık olan yaşlarına dikkat çekti. Kalıntıları ele geçen aygır 20, kısrak ise 18 yaşındaydı. Ömürleri eti için yetiştirilen sığırlarınkinden çok daha uzundu.

Atların yakınlarında ise dizginlere ait detaylar bulundu. Böylece, bilim insanları yeni bir hipotez oluşturdular; hayvanlar, yaşamları boyunca eşlik ettikleri kişi öldüğünde, onunla birlikte kurban edilerek gömülüyordu.

Binicilik için yeni başlangıç tarihi

Güney Ural Devlet Üniversitesi’nden (South Ural State University) bilim insanı Igor Chechushkov, çalışmanın laboratuvar ve analiz kısmında yer aldı. Mezarlıktan ele geçen eserlerin ve at kemiklerinin radyokarbon testlerini analiz etti.

Igor Chechushkov, ‘Kompleksin, birkaç on yıl hassasiyetle tarihlendirmeyi mümkün kılan radyokarbon tarihlerini aldık. Bu tarihleri bilinen tarihlerle karşılaştırdığımızda ise biniciliğin, yani özellikle askeri işlerde atların kullanılmasının, birçok araştırmacının beklediğinden çok daha erken gerçekleştirildiği sonucuna ulaştık. Biniciliğin ortaya çıkışı için kabul gören tarih MÖ 900’dür. Bizim elimizdeki materyallerden yola çıkarsak, Avrasya bozkırlarında at sırtında savaşan silahlı atlıların MÖ 1600’den daha geç bir tarihte meydana çıkmadığı sonucuna varırız.’ diyor.

Kazakistan’daki kazı deposundaki çalışma, Rusya Bilim Akademisinin Ural şubesi’nden (Ural Branch of the Russian Academy of Sciences) paleontolog Pavel Kozintsev’in katılımıyla gerçekleşti. Igor Chechushkov, radyokarbon test sonuçlarını Arizona Üniversitesi’nden aldı. Atların yaşı netleştiğinde, hayvanların kullanıldıkları işlerle ilişkili patolojileri analiz etmek için mezar ve hayvan kalıntılarının 3 boyutlu modellenmesine ihtiyaç duyuldu. Bu dolaylı yoldan ulaşılmış göstergeler, atlara binmek için dizginlerin kullanılmasına bağlı değişikliklerdi.

Çalışmanın bu kısmı, Minnesota Üniversitesi’nden bir uzmanla işbirliği içinde yürütüldü. Colorado Üniversitesi’nden (ABD) Dr. William Taylor, Moğolistan’ın Tunç Çağı’nda atların kullanımı konusunda önde gelen araştırmacılardan biridir. Bu çalışmaya ilgi gösteren Taylor, Journal of Archaeological Science: Reports dergisinde özel bir yayın hazırlamak için öneride bulundu.

Tunç Çağı kabile reislerinin mezarları

Uluslararası bilim insanlarından oluşan ekibin incelemeleri, sadece atların kullanılmasının en yeni erken tarihini belirlemedi, aynı zamanda dönemin insan topluluğunun nasıl yaşadığını da anlamamızı sağladı.

Igor Chechushkov, ‘Muhtemelen, Novoilinovsky-2 mezarına gömülenler, güçlerini binicilik ve savaşma becerilerinin yardımıyla kabile üyelerinin ve komşu kabilelerin üzerlerinde kurdukları fiziksel kontrolden alan askeri elit tabakaya aitti. Bu dönemde bir atlı, piyadeye göre önemli avantajlara sahipti. Başka bir şekilde açıklamak gerekirse bu seçkin sınıf, toplum içerisindeki çatışmalara aracılık ettiği için güce ve sosyal statüye sahipti. Bu sebeplere onlara mecazi olarak Tunç Çağı’nın kabile reisleri diyebiliriz.’ diyor.

Novoilinovsky-2 mezarlığındaki çalışmalar sürüyor. Yeni bulgular, yayımlanan bir çalışma ile birlikte, binicilik tarihinin erken dönemleri hakkında önemli gelişmeler sağlayabilir. Igor Chechushkov, Orta Avrasya’da yerli at kullanımının MÖ 2000 civarında olduğunu onaylayarak ekledi. Fakat, hayvanların DNA’sı üzerine yapılan son araştırmalar, atların ne zaman ve nerede evcilleştirildikleri sorularının yanıtlarına henüz uzak olduğumuzu gösteriyor.

South Ural State University. 13 Temmuz 2020.

Makale: Chechushkov, I. V., Usmanova, E. R., & Kosintsev, P. A. (2020). Early evidence for horse utilization in the Eurasian steppes and the case of the Novoil’inovskiy 2 Cemetery in Kazakhstan. Journal of Archaeological Science: Reports, 32, 102420.