Bryozoa: Evrimin Kayıp Halkası Tamamlanıyor

Dünyanın dört bir yanındaki okyanuslarda, nehirlerde, göllerde sessizce gezinen bu küçük ve eskiden beri var olan bu hayvanlardan belki de çoğumuz haberdar değiliz.

Bryozoa (yosun hayvancığı), koloniler halinde yaşayan küçük deniz yaratıkları ve “canlı fosiller”. Soyları çok hücreli yaşamın daha yeni ortaya çıktığı zamana kadar gidiyor. Bilim insanları, dünya değiştikçe bryozoaların 400 milyon yıl boyunca nasıl hayatta kaldıklarını bulamıyordu, ta ki şimdiye kadar.

Bugün, denizlere hakim olan çok çeşitli bryozoa grupları, çok farklı yapılarda karşımıza çıkıyor. İlk 50-60 milyon yıllık var oluşları boyunca sadece bir örtü gibi bulundukları yüzeyin üzerini örtecek şekilde gelişiyorlardı.

Bilim insanları son zamanlarda evrime dair eksik olan bir bağlantıyı tamamlayacak bir keşif yaptı. Jablonskipora kidwellae olarak adlandırılan belirli bir yapıda gelişen ilk bilinen modern bryozoa üyesine, her ikisi de alanında öncü isimler olan jeofizik uzmanları David Jablonski ve Susan Kidwell’in isimleri verildi.

(Bulunan 245 Milyon Yıllık Fosile Darth Vader İsmi Verildi)

Jablonski, omurgasız deniz canlılarında zamanla biyoçeşitliliği şekillendiren etkenleri, nesil tükenmesi ve kökenlerine dair çalışmalar yürütürken, Kidwell ise fosillerin nasıl muhafaza edildiği ve paleobiyolojik data güvenirliğini üzerine çalışmalar yürütüyor, özellikle insan eliyle olan ekosistemdeki değişiklikleri belirleme üzerine çalışmalar yapıyor.

William R. Kenan Jr. Ordinaryüs Profesör Jablonski, “Gerçekten çok heyecanlıyız, bu arkadaşa bizim ismimizin verilmesi çok büyük bir onur.” diyor.

Jeofizik Bilimleri’nde William Rainey Harper Profesör Kidwell “Bir fosile bir gün benim adımın verileceğini hiç beklemiyordum. Şu an evrimsel bir çığır açan fosille karşı karşıyayız. Hala mutluluğumuz devam ediyor.” diyor.

Jablonskipora kidwellae, bir yapıda gelişmiş modern bryozoanın bilinen ilk üyesi.
F: Paul Taylor/Londra Doğa Tarihi Müzesi

Jablonskipora Kidwellae yaklaşık 105 milyon yıl önce akraba olmamalarına rağmen mercanlar gibi kaya gibi sert yüzeylerin üzerine tutunarak yaşadı. Söz konusu fosiller, Devon’a yakın falezlerden, 1903 yılında toplanmış ve Londra Doğa Tarihi Müzesi meslektaş araştırmacılar tarafından incelenmişti.

Bryozoalar mercanlar gibi fotosentez yapan bakterilerle ortak yaşamı çözememişlerdi ve böylelikle evrimleri farklı bir yöne doğru yol aldı. Kolonideki her bir bryzoa genetik açıdan tıpa tıp aynı ama arılar veya karıncalar gibi her birinin özel rolleri vardır. Bryzoalar, kabuklu odacıklarıyla binlerce besin arayan küçük dokunaçlı yumuşak bedenli canlıya ev sahibi yapıyor.

(Dinozorlar Çağından Kalma Köpek Balığı Bulundu)

Jablonskipora kidwellae’nin dik bir şekilde büyümesi pratik bir evrimsel çözümdü. Kidwell ve Jablonski, bir yüzeye bağlı olarak yaşamaktan ziyade daha büyük koloniler halinde yukarı doğru büyümek evrimsel bir hamle olduğunu söylüyor. Böylelikle, deniz tabanındaki su akışını yukarı doğru hareket ettirebiliyor ve bu da hem besin bulmaya hem de yavrularını daha uzağa yaymaya yardımcı oluyor.

Jablonski “Bu onlar için oldukça büyük bir avantaj doğuruyor ama dikey bir yapı oluşturmak için evrimsel bir düzenleme gerekiyordu.” diye belirtiyor ve Kidwell şöyle ekliyor: “Bunun koloni içindeki bireyler arasında ileri düzey bir iş birliği olduğunu görüyoruz.”

Diğer bryozoalar gibi küçük ve yavaş ama hiddetlilerdi. Bryozoa fosilleri bazen yer için girilen amansız mücadelelerde diğer komşu kolonilerin yanında dümdüz edilmiş bir şekilde bulunabiliyor. Tabii, bütün bu bahsedilenler aşırı derece ağır çekimde gerçekleşiyor.

Kidwell, “Oldukça büyüleyici küçük hayvanlar.” diye belirtiyor.

Chicago Üniversitesi. 16 Kasım 2017

Makale: Silviu O. Martha, Paul D. Taylor. 2017. The oldest erect cheilostome bryozoan: Jablonskipora gen. nov. from the upper Albian of south-west England. Papers in Palaeontology.