5000 Yıl Önce Avrupa’ya Yapılan Büyük Göçte Kadınlar Yoktu

Tarih öncesi insan kalıntılarında cinsiyete özel aktarılan X kromozomlarını inceleyen yeni bir araştırma, yaklaşık 5000 yıl önce Avrasya steplerinden gerçekleşen yoğun göçe kadınların neredeyse hiç katılmadığını ortaya koydu.

Öte yandan, bundan 4.000 yıl önce Avrupa’ya tarım uygulamalarını getiren büyük göç, hem kadınlardan hem de erkeklerden oluşuyordu. Cinsiyet eğilimindeki bu farklılık, iki göçün farklı sosyal ve kültürel süreçler tarafından gerçekleştiğine işaret ediyor.

Avrupa’ya göç edilen Rus steplerinde bulunan Yamnaya kültüründen bir iskelet. F: Wikimedia Commons

Genetik veriler, modern Avrupalıların atalarının, birden fazla tarih öncesi göç dalgasından etkilenen bir mozaiği temsil ettiğini gösteriyor. Tarih öncesi insan kalıntılarının genomik çeşitliliği üzerine yapılan son çalışmalar, iki büyük göç olayının Avrupa tarihöncesini anlamak için özellikle önemli olduğunu ortaya koydu: İlki, 9000 yıl öncesinden başlayarak Anadolu’dan tarımı getiren Neolitik Göç, ikincisi ise yaklaşık 5000 yıl önce Avrasya steplerinden gerçekleşen Bronz Çağ göçü. Bu göçler büyük sosyal, kültürel ve dilsel değişimlerle çakışıyor ve her iki göç de Orta Avrupalıların gen havuzunun yarısından fazlasının yerine geçti.

İnsanlığın tarih öncesindeki dramatik olaylar, o zamanlar yaşayan insanlar arasındaki genetik çeşitlilik kalıpları kullanılarak araştırılabilir. Özellikle, eski genomlar temelinde farklı kadın ve erkek demografik geçmişleri üzerine yapılan çalışmalar, tarih öncesi popülasyonlarda sosyal yapıların ve kültürel etkileşimlerin karmaşıklığı hakkında bilgi sağlayabilir.

Uppsala ve Stanford Üniversitelerinden araştırmacılar, 20 Erken Neolitik ve 16 Son Neolitik/Bronz Çağı insan kalıntılarında, cinsiyete özel kalıtsal X kromozomu ve otozomlardaki (cinsiyet kromozomu olmayan) genetik ataları araştırdı. Tarımcı popülasyonlarda patrilocalite’yi (kadının evlenince kocasının ailesiyle birlikte yaşaması) savunan önceki hipotezlerin aksine, Neolitik Çağ’ın başlarında Avrupa’ya çiftçiliği getiren göç sırasında cinsiyete dayalı karışımların bulunduğuna dair bir bulgu bulamadılar.

Erken Neolitik Çağ ve Neolitik Çağ / Bronz Çağı göçlerinde erkekler (mavi) ve kadınların (kırmızı) dağılımı. F: Mattias Jakobsson

Organizmal Biyoloji Bölümü’nde Genetik profesörü Mattias Jakobsson, “Bununla birlikte, Bronz Çağı boyunca Pontik steplerden yapılan göçler için dramatik bir şekilde erkek eğilimi bulduk. Göç eden insanlarda çok az sayıda X-kromozomu var, bu da göç eden her bir kadına karşılık, göç eden on erkek olduğunu işaret ediyor.” diyor.

Araştırma ekibi, erkekler ağırlıkta olmak üzere, bir dönemde birden çok kuşağın steplerden Orta Avrupa’ya göç ettiğine dair kanıtlar da buldu. Dolayısıyla neredeyse sadece erkeklerden oluşan grupların birçok kere Avrupa’ya göç ettiği ortaya çıktı.

Neolitik ve Bronz Çağ’da yaşanan iki büyük göç olayındaki cinsiyet dağılımındaki zıtlık, farklı kültürel geçmişlere işaret ediyor. Neolitik göç erkek ve kadınların eşit sayıda olduğu büyük bir dalgadan oluşuyor, 4000 yıl sonra yaşanan Bronz Çağı göçü ise büyük oranda erkeklerin göç ettiği birkaç dalgadan oluşuyordu.

Avrupalı Erkeklerin Çoğunun Atası Sadece Üç Bronz Çağı Erkeğiydi

Tarihteki Erkek Nüfusu Patlamaları Göçler ve Teknolojiye Bağlı Olabilir

Science Daily. 21 Şubat 2017.
Makale: Goldberg, A., Günther, T., Rosenberg, N. A., & Jakobsson, M. (2017). Ancient X chromosomes reveal contrasting sex bias in Neolithic and Bronze Age Eurasian migrations. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201616392.