17.000 Yaşındaki Yünlü Mamutun Muazzam Yolculuğu İncelendi

Bilim insanları, ömrü boyunca ne kadar yol kat ettiğini bulmak için 17.000 yıllık yünlü mamutun dişinin kimyasını analiz ettiler. Araştırma, Buz Devri hayvanının, yaşamı boyunca Dünya’yı iki kez dolaşmaya eşdeğer bir mesafe kat ettiğini gösteriyor.

Uluslararası bir araştırma ekibi, 28 yıl boyunca Dünya’yı neredeyse iki kez dolaşmaya yetecek kadar mesafe kateden Arktik yünlü mamutun şaşırtıcı yaşam yolculuğunun izini sürdü. 

Bilim insanları, Kuzey Alaska Üniversitesi Müzesi’nden 17.000 yıllık bir fosilin analiziyle yaşamının eşi görülmemiş ayrıntılarını topladılar. Mamutun dişindeki izotopik verileri üretip inceleyerek, hareketlerini ve diyetini, bölgenin izotopik haritaları ile eşleştirmeyi başardılar. 

(Çanakkale’de 9 Milyon Yıllık Mamut Fosilleri Bulundu)

Yünlü mamutların yaşamları ve hareketleri hakkında çok az ayrıntı biliniyor ve bu çalışma onların çok uzaklara gittiklerine dair ilk kanıtları sunuyor. Science dergisinde mamutun yaşamının ana hatları ayrıntılı olarak anlatılıyor. 

Makalenin kıdemli ve yardımcı yazarı Matthew Wooller, ‘’Mevsimsel bir göçmen olup olmadığı net değil, ancak ciddi bir yol katetmiş. Yaşamı boyunca bir noktada Alaska’nın birçok bölgesini ziyaret etmiş, bu alanın ne kadar büyük olduğunu düşündüğünüzde oldukça şaşırtıcı.’’ diyor. 

Wooller’ın yöneticiliğini yaptığı Alaska Stabil İzotop Tesisi’ndeki araştırmacılar, 1.8 metrelik dişi uzunlamasına böldü, bir lazer ve diğer teknikleri kullanarak yaklaşık 400.000 mikroskobik veri noktası oluşturdu. 

Yaptıkları detaylı izotop analizleri, mamut dişlerinin büyüme şekli sayesinde mümkün oldu. Mamutların dişlerine, yaşamları boyunca her gün düzenli olarak yeni katmanlar ekleniyordu. Diş, örnekleme için uzunlamasına bölündüğünde, bu büyüme bantları üst üste dizilmiş dondurma külahlarına benziyordu ve bir mamutun tüm yaşamının kronolojik bir kaydını sunuyordu. 

Paleontolo ve UA Kuzey Müzesi müdürü Pat Druckenmiller, ‘’Doğdukları andan öldükleri güne kadar bir günlükleri var ve bu günlük dişlerine yazılı. Doğa Ana genellikle bir bireyin hayatının bu kadar kullanışlı ve yaşam boyu kayıtlarını sunmaz.’’ diyor. 

Bilim insanları, mamutun Alaska’nın Kuzey Kutup Dairesi üzerindeki Kuzey yamacında öldüğünü biliyorlardı. Buradaki bölge, çalışmanın ortak yazarları arasında yer alan Dan Mann ve Pam Groves ile birlikte bir ekip tarafında kazıldı. 

Araştırmacılar, Alaska’daki izotop varyasyonlarını tahmin eden haritalarla eşleştirilen stronsiyum ve oksijen elementlerinden dişindeki izotopik imzaları analiz ederek, mamutun o noktaya kadar olan yolculuğunu bir araya getirdiler. Daha sonra, müzenin koleksiyonlarında bulunan Alaska’nın dört bir yanından yüzlerde küçük kemirgen dişlerini analiz ederek haritalar oluşturdular. Bu hayvanlar yaşamları boyunca nispeten küçük mesafeler katederler ve yerel izotop sinyallerini temsil ederler.

Bu yerel veri setini kullanarak, Alaska’daki izotop varyasyonunu haritaladılar. Mamut hareketlerini izlemek için bir temel oluşturdular. Araştırmacılar, coğrafi engelleri ve her hafta kat ettiği ortalama mesafeyi hesaba kattıktan sonra, hayvanın yaşamı boyunca izlediği olası rotaları haritalamak için yeni bir uzaysal modelleme yaklaşımı kullandılar. 

Mamutun kalıntılarında korunan antik DNA, ekibin onu anakara Alaska’da yaşayan türünün son grubuyla ilişkili bir erkek olarak tanımlanmasına olanak sağladı. Çalışmanın DNA bileşenini yöneten Beth Shapiro, bu ayrıntıların hayvanın yaşamını ve davranışı hakkında daha fazla bilgi sağladığını söylüyor.

Örneğin, yaklaşık 15 yaşında, izotopik imzasında, ekolojisinde ve hareketinde görülen ani bir değişiklik, muhtemelen mamutun sürüsünden atılmasıyla aynı zamana denk geliyordu. Bu durum, bazı günümüz erkek fillerinde görünen bir modeli yansıtıyor. 

California Santa Cruz Üniversitesi’nde profesör ve Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nde araştırmacı olan Shapiro, ‘’Erkek olduğunu bilmek, izotopik verileri yorumlayabileceğimiz daha iyi bir biyolojik bağlam sağladı.’’ diyor. 

İzotoplar ayrıca, hayvanın ölümüne neyin yol açtığı hakkında bir ipucu verdi. Nitrojen izotopları, yaşamının son kışında aniden yükselmişti. Bu durum, memelilerde açlığın bir işareti olabilir. 

Ottawa Üniversitesi’nde bir araştırmacı olan Clement Bataille, ‘’Bu verilerle görebildiğimiz ve yapabildiğimiz şey inanılmaz.’’ diyor. 

UAF Balıkçılık ve Okyanus Koleji ve Kuzey Mühendisliği Enstitüsü’nde profesör olan Wooller, soyu tükenmiş türlerin yaşamları hakkında daha fazlasını keşfetmenin meraktan daha fazlasını tatmin ettiğini söylüyor. Birçok tür, hareket modellerini ve menzillerini değişen iklime göre uyarladığı için bu ayrıntılar bugün şaşırtıcı bir şekilde alakalı olabilir. 

‘’Arktik şu anda çok fazla değişiklik görüyor ve geleceğin bugün ve gelecekte türler için nasıl oynayabileceğini görmek için geçmişi kullanabiliriz.’’ diyor Wooller, ‘’Bu dedektif hikayesini çözmeye çalışmak, gezegenimizin ve ekosistemlerin çevresel değişim karşısında nasıl tepki verdiğini gösteren bir örnek.’’ 

University of Alaska Fairbanks. 12 Ağustos 2021.

Makale: Wooller, M. J., Bataille, C., Druckenmiller, P., Erickson, G. M., Groves, P., Haubenstock, N., … & Willis, A. D. (2021). Lifetime mobility of an Arctic woolly mammoth. Science, 373(6556), 806-808.