1500 Yıllık Büyük Saray Mozaikleri Restore Edilecek

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi’ndeki 1500 yıllık mozaiklere, 28 yıl sonra ilk kez konservasyon çalışması yapılacak.

Doğu Roma dönemine ait Büyük Saray’ın zemininden 1932 yılında çıkarılan 1500 yıllık mozaiklere, İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı uzmanları tarafından konservasyon çalışması yapılacak. Yaklaşık 2 yıl sürmesi beklenen proje süresi boyunca, 100’den fazla mozaiğe sahio olan müze ziyarete tamamen kapalı olacak.

Proje kapsamında, mozaiklerin sergilendiği Büyük Saray Mozaikleri Müzesi de modern bir teşhir ve tanzim için restore edilecek.

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi’nin bağlı olduğu Ayasofya Müzesi Müdürü Hayrullah Cengiz, AA’ya yaptığı açıklamada, Büyük  Saray mozaiklerinin, bir alandan çıkarılan ve aynı alanda korumaya alınarak teşhire açılan ilk ve tek eserler olduğunu söyledi.

Müzenin 1987’de açıldığını ve o dönemki teknoloji ve müzecilik anlayışı çerçevesinde oluşturulduğunu anlatan Cengiz, “Yıllar geçtikçe, müze binasının, teşhir ve tanziminin eskidiğini görüyoruz. Müzenin rölöve ve restorasyon projesini hazırladık. Teşhir ve tanzimi yenilemek için projeler yaptık ve ilgili koruma kurulları tarafından onaylandı. Genel müdürlüğe, müzeyi 2016 yılı içinde hem restorasyona almak hem de konservasyonu yapmak için teklif sunduk. Proje tamamlandığında bugünkü halinden çok daha iyi bir müze olacak” diye konuştu.

Titiz bir çalışma yapılacak

Mozaik restorasyonunda titiz çalışmanın çok önemli olduğuna dikkati çeken İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvar Müdürü Ali Osman Avşar, Büyük Saray Mozaikleri üzerinde yürütülecek çalışmalara ilişkin şu bilgileri verdi:

“Burada yaşayacağımız sorunlardan biri, 1950’li yıllarda yapılan restorasyonlarda o dönemin malzemesi olan çimento bağlayıcılı harcın kullanılması. Panoların çoğu çimento bağlayıcılı harç ile desteklenmiş. Çimento, içerdiği çözülebilir tuzlar nedeniyle restorasyonda bugün kullanmak istemediğimiz bir malzeme. Çünkü tuzlar tesaralara zarar vermekte. Çalışmamızda, ‘mevcut çimento bağlayıcılı harç destek kalsın mı alalım mı’ diye risk değerlendirmesi yapacağız. Ayrıca çimento harcının tesaralara zarar verip vermediğini görmek için içerdiği çözülebilir tuzları analiz edeceğiz. Bunu tespit ettikten sonra konservasyon yöntemine karar vereceğiz. Ama büyük ihtimalle bunlar çözülebilir tuzlar ve uzun yıllar içinde tamamen yok olmuştur. Ondan sonra yapacağımız müdahaleler daha çok estetik müdahaleler olacak. Yüzeyde görülen çimento bağlayıcılı harcın yüzey düzleştirmesi belki yapılacak, belki yüzeyden birkaç milim aşağı indirilecek, belki renklendirme yapılarak mozaiğin zemin rengine yakın daha iyi bir estetik görüntü vermesi sağlanacak.”

Bunun yanı sıra mozaik panolar üzerinde temizlik çalışması yapılacağını aktaran Avşar, mozaik parçalarının yüzeyleri temizlendikten sonra tek tek inceleneceğini, yıllar içinde gördüğü zarar ve bozulma varsa sağlamlaştırılacağını söyledi.

Büyük Saray Mozaikleri

Sultanahmet Camisi Külliyesi’nde Arasta Pazarı içerisindeki müzede sergilenen MS 450-550 yılları arasına tarihlenen mozaikler, hem sanatsal hem de tasvir sahnelerinin zenginliği açısından büyük önem taşıyor.

Doğu Roma İmparatoru 1. Konstantin’in Büyük Saray’ın zemini için çağın önde gelen ustalarına yaptırdığı mozaikler, 1932-1935 yılları arasında yapılan kazılarda bulundu.

Bu kazılarda, 5 milimetre ebatlarında kireç taşı, pişmiş toprak ve renkli taşlardan oluşan mozaiklerin 250 metrekarelik bölümü ortaya çıkarıldı. Eserlerin 1950’li yıllarda restorasyonları yapılarak, koruma amaçlı Büyük Saray Mozaikleri Müzesi’ne taşındı.

Konularını günlük hayattan, doğadan ve mitolojiden alan bu mozaikler üzerinde, kertenkele yiyen griffon, fil ve aslan mücadelesi, bir kısrağın tayını emzirmesi, kaz güden çocuklar, keçi sağan adam, eşeğine yem veren çocuk, testi taşıyan genç kız, elma yiyen ayılar ve avcı kaplan mücadelesini betimleyen sahneler yer alıyor.

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi’nde sergilenen mozaik parçalarında 150 insan ve hayvan figürü kullanılarak anlatılmış 90 farklı tema bulunuyor. “Opus Vermikülatun” tarzında olup, mermer parçaları arasına yerleştirilmiş tasvirler ile fondaki beyaz mermere uygulanan “balık pulu” tekniği dikkati çekiyor.

Mozaikler, toplam 250 metrekarelik alanıyla Geç Antik Çağ’dan bugüne ulaşabilen en büyük ve çeşitli peyzaj betimlemelerinden biri olma özelliğini de taşıyor.

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi, 1953’te İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne, 1979’dan itibaren ise Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’ne bağlı bir birim olarak kapılarını ziyaretçilerine açtı.

Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Avusturya Bilimler Akademisi arasında yapılan sözleşme kapsamında, mozaikler üzerinde 1980’li yıllarda da restorasyon ve konservasyon çalışması yapıldı.

AA