Neandertallerin Kendi Takılarını Yaptıkları Tasdiklendi

Protein kalıntılarından yararlanan yeni bir yönteme göre, Neandertallerin sembolik düşünme gücü olduğu ve kendi takılarını yaptıkları tasdiklendi.

Yapılan yeni bir çalışma Neandertallerin takı yaptığı ihtimalini destekliyor. F: Dr. Marian Vanheren

Kolyelerin boyutları küçük: hayvan dişi, kabuklar ve bir santimetreden daha uzun olmayan fildişinden yapılma. Fakat bu takıların senelerdir neden olduğu tartışmanın boyutu onlar gibi küçük değil.

Merkez Fransa’da Arcy-sur-Cure bölgesindeki Grotte du Renne Mağarası’nda bulunduklarında yanlarında zarif ve kemikten yapılmış aletler vardı ve Neandertallerin de fosillerinin olduğu katmanlarda bulundu. Bazı arkeologlar bu el işi eserleri -nam-ı diğer Châtelperron kültürü- Neandertaller ile ilişkilendirdi. Diğerleri ise Neandertallerin takılarda yansıtılan türden bir sembolik ifade için yetersiz olduklarını iddia ettiler ve bunları ortaya çıkaranların modern insanlar olması gerektiği konusunda ısrar etti.

Şimdilerde, bir çalışma Grotte du Renne’deki Neandertal kemik parçalarının teşhisi ve doğrudan tarihlendirilmesi için antik proteinlerden yararlanan yeni bir metodu kullandı ve arkaik insanlar ile el işi eserler arasındaki bağlantının gerçek olduğunu buldu. Diğer çalışmalarda antik proteinlerle çalışmış, Amerikan Doğal Tarih Müzesi’nde bir paleontolog olan Ross Macphee, bundan, filizlenmekte olan paleoproteomics alanı içerisinde “çığır açan bir çalışma” olarak söz eder. Diğerleri de bu çalışmanın Neandertallerin akıllı, sembolizma yeteneği olan insanlar olduğuna dair resmi desteklediğini söylüyorlar.

1949 ile 1963 arasında gün yüzüne çıkarılan tartışmalı el işi eserler bir geçiş döneminde yapılmışlardı: modern insanlar Avrupa civarında yayılırken, orada yüz binlerce yıl boyunca yaşamış olan Neandertallerin soyunun tükendiği dönemde. Bu eserlerin Neandertal fosilleri ile aynı katmanda oldukları söylenmiş olsa da, Birleşik Krallık’ta bulunan Oxford Üniversitesi tarihleme uzmanı Thomas Higham’ın 2010’da ileri sürdüğü üzere, birçok araştırmacı, farklı katmanlardan eserlerin ve kemiklerin araştırma sırasında karıştığından şüphelendi.

Birleşik Krallık’taki York Üniversitesi’nde biyoarkeolog olan Matthew Collins, antik proteinler çalışmasına öncülük edegelmişti ve Grotte du Renne kültürel eserleriyle ilişkilendirilen tespit edilememiş kemiklerin bazıları üzerinde bu yeni yöntemi kullanmaya karar verdi. Fakat parçalar o kadar küçüktü ki hangi türden olduğunu dahi anlayamıyordu.  Fosilleri tespit etmede gittikçe artan şekilde kullanılan DNA, bu parçalarda çok az bulunduğundan Collins ve ekibi çareyi proteinlerde buldu.

Araştırmacılar ilk kez Fransa’daki Grotte du Renne’de bulunan Neandertal kemiklerini doğrudan tarihlendirebildiler. F: M. Hardy

Araştırmacılar ilk kez Fransa’daki Grotte  du Renne’de bulunan Neandertal kemiklerini doğrudan tarihlendirebildiler. (Resim 2 altı açıklama) M. Hardy (Resim 2 altı isim)

Protein analizi sonuçları geldiğinde, akıllara küçük bir şüphe tohumu ekti: Kemik insana aitti. Peki ya bu Neandertal gibi arkaik bir insan mıydı yoksa modern insan mıydı? Eserlerle hangi tür arasında gerçekten bir bağlantı bulunuyordu? Daha önce Châtelperron katmanında yapılan Neandertal fosilleri keşfi alelacele yapılan bir kazı ve zayıf delillere dayandırılmış bir illüzyon muydu?

Bu soruyu cevaplamak için Collins ve ekibi, parçalardaki kimyasal kolajen birleşimi ile modern ve arkaik insan tarafından üretilen kolejeni karşılaştırdı. Modern insan kolajeninde aspartik asit denilen yüksek miktarda bir amino asit bulunur, ancak antik kolajen başka türden bir amino asit olan asparajin bakımından zengindi- ve daha önceden dizilimi yapılmış Neandertal DNA’sında da, asparajin bakımından zengin olan amino asidi kuvvetle muhtemel üretmiş bir kolajen-üretme geni bulunuyor. Bulgularını sağlama almak adına, parçaların mitokondriyal DNA’sının da dizilimini yaptılar ve kemiklerin anne tarafından Neandertal atalardan gelen bireylerden olduğunu buldular. “[Kemik parçaları] 10 sene öncesinde kullanışlı değildi, fakat şimdi harika bir moleküler kayıt olduklarının farkına varıyoruz,” diyor Collins.

Arkaik olmasının yanı sıra, kolajen yalnızca hala büyümekte olan kemikte bulunan bir formdu. Kemik parçası, emzirilen çocuklarla bağdaştırılan bazı nitrojen izotoplarından da yüksek miktarda bulunduruyordu. Göstergelerin bu iki yönü, araştırmacıların en azından bazı kemik parçalarının bir Neandertal infantının kafa tasından olmasının muhtemel olduğu sonucuna varmasına sebep oldu. Örneğin doğrudan radyokarbon tarihlemesi yaklaşık 42.000 yaşında olduğunu gösteriyor- tam da Châtelperron bölgesinde kolye ve araç gereçlerin yapıldığı tarihler. Ekip sonuçları Ulusal Bilim Akademisi’nde Gelişmeler sayfasında (PNAS) online olarak yayınladı.

“Her türden hikaye uydurabilirsiniz. Fakat bu topladıklarımızın en azından kısmen Neandertaller tarafından yapıldığı en basit açıklamadır,” diyor Leipzig- Almanya’da Evrimsel Antropoloji Max Planck Enstitüsünde bir paleoantropolog olan eş-yazar Jean-Jacques Hublin.

O Neandertallerin araç gereç ve süslemelerin arkasındaki fikri yeni modern insan komşularından alarak, yine de bu eserleri kendilerinin şekillendirmiş olmalarının muhtemel olduğuna inanıyor. Londra’daki Doğal Tarih Müzesi’nde bir antropolog olan Chris Stringer modern insanların son Neandertaller üzerinde de genetik bir etki sağlayıp sağlayamadığını merak ediyor.

Bilim insanları Neandertaller ile modern insanın çiftleştiklerini bildiklerinden, “bu son Neandertal gruplarına genetik yollarla geçen modern DNA’da gelişmiş bilişsel beceriler için genlerin de olması mümkün mü?” diye düşünüyor. Fakat uzun bir süredir, Neandertallerin zaten sofistike bilişsel becerilere sahip olduğunu savunan, İspanya’daki Barselona Üniversitesi’nde bulunan João Zilhão da dahil olmak üzere diğer araştırmacılar, Neandertallerin yeni gelen komşularından genetik ya da başka türlü bir yardım aldıklarına şüphe ile bakıyorlar.

Grotte du Renne katmanlarındaki bütünlükten şüphe duyulmasına yol açan çalışmaya önderlik eden Higham ise, yeni çalışmadan emin. Bu çalışma ile bu anahtar alandan ilk kez bir Neandertal kemiği tarihlendirildi ve bu Chatelperron bölgesi yaşamı ve Neandertaller arasındaki bağlantıyı destekler nitelikte ek bir veri sağlıyor.

“Bana kalırsa Neandertallerin kişisel süs eşyaları yapma ve kullanma becerisi olması gayet mümkün.”

Neandertaller 130.000 Yıl Önce Kürdan Kullanıyordu

İnsanlar Sanılandan Çok Daha Önce Neandertallerle Çiftleşmeye Başladı

Uşak’ta 200.000 Yıllık Neandertal Aletleri Bulundu

Sciencemag. 16 Eylül 2016.

Makale: Welker, F., Hajdinjak, M., Talamo, S., Jaouen, K., Dannemann, M., David, F., … & Brace, S. (2016). Palaeoproteomic evidence identifies archaic hominins associated with the Châtelperronian at the Grotte du Renne. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201605834.