Zonguldak’taki Tieion Antik Kenti’nde Frig Yazıları Bulundu

Zonguldak’taki Tieion Antik Kenti’nde Friglere ait yazılar ve Karadeniz’in en eski Dor düzenli tapınaklardan biri bulundu.

Zonguldak’ın Çaycuma ilçesindeki Tieion Antik Kenti’nde yürütülen kazı çalışmalarında Friglere ait yazıların yanı sıra antik tapınak mimarisinin önemli taşıyıcı elemanlarından biri olan Dor düzende sütun başlıkları ortaya çıkarıldı.

Kazı Bilimsel Koordinatörü Doç. Dr. Şahin Yıldırım öncülüğünde yürütülen kazı çalışmalarında, kentin yüksek bölgesinde, kuruluş döneminden Orta Çağ’ın sonlarına kadar süren yerleşim yeri incelenmesi sırasında Friglere ait Runik alfabesiyle yazılan parçalar bulundu. 

(Karadeniz’de Kırktan Fazla Osmanlı ve Bizans Gemi Batığı Bulundu)

2020 yılında Filyos Akropolü’ndeki Roma tapınağı çevresinde devam eden kazı çalışmaları hakkında bilgi veren Kazı Başkanı Doç. Dr. Şahin Yıldırım, “Tapınağın temel bölümlerindeki yapım tekniğiyle bağlantılı katmanlara ulaştık. Bununla beraber burası çağlar boyunca kullanılmış bir alan. MÖ yedinci yüzyılın son çeyreğinde tarihlenen konut yapıları ortaya çıkmıştı. Bunların hepsi, Helen kolonizasyonuyla bağlantılıydı.” diyor.

Karadeniz kıyısında bilinen en eski yazılı belgeler

Helenlerden önce bu bölgede yerel halklardan olan Friglerin varlığına dair önemli veriler elde ettiklerini belirten Yıldırım, “Bu veriler arasında üzerinde Runik alfabe ile yazılmış parçalar bulundu. Karadeniz’in kuzeyinde yani Türkiye’nin Karadeniz kıyısında rastlanmış en eski yazılı belge olması bizim açımızdan çok önemli.” diyor.

“Frig seramiğinin üzerinde, ‘Eies’ ya da ‘Eges’ ismi belirtilmiş. Bu da şunu gösteriyor. Bizim açımızdan önemi ise bildiğiniz gibi Karadeniz’deki kentler veya kıyı kenarında kurulan koloni kentleri, Helenler veya Yunanlar tarafından MÖ 7. yüzyılın son çeyreğinde kurulduğunda Karadeniz’deki yerel halklar hakkında çok fazla bir bilgi ve veri yoktu.”

“Genelde bu kentlerin Helenler tarafından kurulduğu düşünülmekteydi ancak gördüğümüz kadarıyla bu akropolde yaptığımız kazılar sırasında yerel yerleşimin ve yerel kültürlerin de izleri karşımıza çıktı. Yani şunu söyleyebiliriz ki Helenler, Karadeniz’e geldiklerinde ve kentleri kurduklarında yerel kabileler arasında Frig kökenli kabileler de yer almaktaydı. Burada iç içe bir yaşam söz konusuydu. Yani onlardan önce de burada bir yerleşimin varlığını bize gösteriyor.”

Karadeniz’in en eski Dor düzenli tapınağı

Roma tapınağının yer aldığı alanda ayrıca MÖ 7. yüzyıllara ait Dor düzeninde sütun başlıkları ortaya çıkartıldı. Kazı başkanı Yıldırım, Karadeniz’deki en eski Dor tapınağına dair bilgiler elde ettiklerini söylüyor.

“Tapınak yapısı içerisinde çalıştığımız alanda ise genç Bizans döneminin yapılarının arasında yine erken döneme tarihlendirilen MÖ 7. yüzyılın son çeyreği ile MÖ 6. yüzyılın ortalarına doğru tarihlendiğini düşündüğümüz Dor başlıkları yani tapınak başlıkları ortaya çıktı. Bunlar da Karadeniz için ilk örnekler. Görüldüğü kadarıyla Karadeniz’in en eski Dor tapınaklarından bir tanesi karşımıza çıkmış durumda. Bu da yine arkeolojik açıdan çok önemli veri olarak karşımıza çıkıyor.”

Tieion Antik Kenti

Zonguldak’ın Kuzeydoğusundaki sahil kenti Filyos’ta yer alan Tieion Antik Kenti, “Tios” adlı rahibin önderliğindeki Miletos kolonisi tarafından kuruldu. Tarih boyunca Herakleia Pontika (Ereğli) ve Amastris’in (Amasra) gölgesinde kalan kent, çeşitli krallıklara bağlı olarak varlığını sürdürdü. Romalılar tarafından yıkılıp yağmalanan kent, daha sonra yeniden inşa edilerek Roma eyaletlerine bağlı ticaret ve balıkçı bölgesi olarak varlığına devam etti. Antik kayıtlarda adı “Tius, Tium, Tieium, Tios, Tion”, olarak da geçer. Antik çağ coğrafyacısı Strabon’a göre Pergamon Krallığı’nın kurucusu Attalos oğlu Filetairos’un doğum yeridir.

Bölge, sonraki dönemlerde ise balıkçı kasabasına dönüştü. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yabancı araştırmacılar ve seyyahlarca araştırmalar yapılan antik kentte 2006’da başlatılan kazı çalışmalarının, Karadeniz ve Küçük Asya tarihi ile arkeolojisine ışık tutması amaçlanıyor.