Yirmilik Dişlerimiz Neden Var ve Neden Bu Kadar Geç Çıkıyor?

Eğer ağzımızda yeterince yer yoksa neden hala 20 yaş dişleri çıkartıyoruz ve neden diğer kalıcı dişlerimizle birlikte çocukken çıkmıyorlar?

Cevap çocuk gelişimine geliyor. Bir çocuğun çenesinde yirmi yaş dişlerinin çıkması için yeterli yer olmaz. Ancak Science Advances dergisinde Ekim 2021’de yayımlanan bir araştırmaya göre, çocuklar büyüdükçe çeneleri de büyür ve yirmi yaş dişlerinin çıkması için daha fazla yer oluşur.

Bununla birlikte, birçok modern insan çenesi, yirmi yaş dişlerinin sorunsuz bir şekilde çıkması için yeterince büyümez, bu nedenle yirmi yaş dişlerinin çekilmesi çok yaygındır. Yine, bunun nedeni çocuk gelişimi. Eski insanlar sert kabuklu yemişler, pişmemiş sebzeler, av eti ve diğer sert yiyeceklerle dolu diyetler ile besleniyorlardı.

(Dişlerimiz Bizimle İlgili Ne Anlatıyor?)

Kanada’daki Saskatchewan Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden antropolog Julia Boughner, gençken bu diyetin uygulanmasının aslında çeneyi daha da genişlettiğini söylüyor. Ancak sanayileşmiş ülkelerdeki insanlar daha yumuşak yiyecekler yemeye yöneldikçe, çene büyümesi potansiyelimizi en üst düzeye çıkarmayı bıraktık.

Ohio State Üniversitesi’nde antropoloji öğretim üyesi Debbie Guatelli-Steinberg, “Yumuşak yiyecekler çenenin büyümesini tetiklemiyor; dişler, özellikle de üçüncü azıdişi (yirmilik diş) bundan etkileniyor.” Aslında üçüncü azıdişi sıkışması Sanayi Devrimi’nden sonra eskiye kıyasla 10 kat daha yaygın hale geldi.

Araştırmacılar, hominin dişlerinin evrim süreci boyunca küçüldüğünü söylüyor. Belki de bu küçülme en iyi, ağzın arkasında yer alan yirmilik dişlerde görülebilir. Modern insanda yirmilik dişler genellikle küçüktür ya da hiç gelişmez. Diğer hominin türlerinde ise yirmilik dişler büyüktür ve yirmilik dişin çiğneme alanı modern insanlarla kıyaslandığında 2-4 kat daha geniştir.

Yirmi yaş dişlerinin genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkmasının bir başka nedeni de o zamana kadar onlara ihtiyaç duyulmaması. Eski insanlar azı dişlerini sert yiyecekler yüzünden aşındırdığında veya kaybettiğinde, yirmilik dişler (üçüncü azı dişleri grubu) onların yerini alıyordu. Los Angeles’taki Cedars Sinai’de bir ağız cerrahı olan Steven Kupferman, “Bunlar, başka bir azı dişini kaybetmiş olabilecek biri için bir tür yedek görevi görüyordu.” diyor.

Ancak çoğu insan küçük yaşta azı dişlerini kaybetmediği için yirmi yaş dişleri yetişkinliğe kadar bekler. Başka bir deyişle, azı dişlerinizi çocukken veya gençken kaybettiyseniz veya aşındırdıysanız, yirmilik dişleriniz boşluğu doldurmak için çıkmaya programlanmıştır.

Yiyecekleri öğütmek için tasarlanmış ilk kalıcı azı dişleri veya ağzın arkasındaki dişler, ilk olarak bir çocuk süt dişlerini kaybetmeye başladığında yaklaşık 6 yaşında ortaya çıkar. Kupferman, 12 yaş civarında, ikinci azı dişlerinin ortaya çıktığını ve çürük geliştirmeleri durumunda 6 yıllık azı dişlerine yedek görevi gördüğünü söylüyor. Üçüncü azı dişleri veya yirmi yaş dişleri, 17 ila 21 yaşları arasında çıkar.

Günümüzde diş hekimleri yirmi yaş dişlerini sık sık çekerler çünkü çıkmaları sıkışık ağızlarda ağrıya neden olabilir. Bir kişinin ağrısı olmasa bile, genç yetişkinlikte yirmilik dişlerin çekilmesi, yaşamın ilerleyen dönemlerinde diş eti enfeksiyonları gibi sağlık sorunlarını önleyebilir. Diş hekimleri ve ağız cerrahları genellikle 27 yaşından sonra koruyucu önlem olarak yirmi yaş dişlerini çekmezler, çünkü yakındaki sinirlerde hasar gibi komplikasyon riskleri artar. Bununla birlikte, insanlar genellikle ağrı gibi sorunlar nedeniyle bu yaştan sonra yirmilik dişlerini çektirebilirler.

Çoğu insanda dördü yirmi yaş dişi olmak üzere 32 diş var. Ancak Kupferman, bazı insanlarının daha az ya da daha çok dişi olduğunu ve bazılarının yirmilik dişlerden tamamen yoksun olabileceğini söylüyor. Diğerleri, her yirmi yaş dişinin arkasında, paramolar adı verilen dördüncü bir azı dişine sahip olabilir. Modern insan ağzında paramolar dişler için neredeyse hiçbir zaman yeterli yer yoktur, bu nedenle onlar her zaman yirmi yaş dişleriyle aynı zamanda çekilirler.

Yine de herkes yirmilik dişlerini çektirmez. Kupferman, “Bugün bile, insanlar diş teli için dişlerini çektirdiğinde, genellikle yirmilik dişlerini tutacaklar çünkü onlar için yeterli yer var.” diyor.

Bununla birlikte, yirmilik dişlerinizi tutmak, ileride sorunlara yol açabilir. 20’li yaşların başında ve 20’li yaşların sonunda yirmilik dişlerin hepsi diş etlerinden çıkmaz. Ancak kişi yaşlandıkça ve diş etleri çekildikçe yirmilik dişleri dışarı çıkabilir. Kupferman, bu durumda, yirmi yaş dişlerinin diş etlerinden yalnızca kısmen çıktığını, bu nedenle çürüklere eğilimli olduklarını ve bu nedenle çekilmesi gerektiğini söylüyor.

“Tüm cerrahların yirmi yaş dişlerini çekerek para kazanmaya çalıştığını iddia ederek karşı çıkanlar var, ama bence herhangi bir genç tanıyorsanız ve sadece birkaç röntgen gördüyseniz, üçüncü azı dişlerini çekmek için iyi bir neden olduğunu bilirsiniz.”

Live Science. 3 Ocak 2021.