Uzun Mesafe Seyahat Eden Şempanzeler Daha Sık Alet Kullanıyor

Seyahat etmek, şempanzeleri alet kullanmaya teşvik ediyor ve aynı zamanda insanların teknolojik evriminde itici bir güç olmuş olabilir.

Uzak ve uzun süreler boyunca seyahat eden şempanzeler, yiyecek elde etmek için daha sık araç kullanıyorlar. F:Clivia / Fotolia

Neuchâtel Üniversitesi’nden ve İsviçre’de Cenevre Üniversitesi’nde bulunan yeni bulgulara göre, seyahat eden şempanzeler daha sık araç kullanıyor.

Hawa, Uganda’daki Budongo Ormanı’nda baldan stok yapmayı öğrenerek seyahat için fazla enerji harcayan vahşi bir şempanze. Arkadaşı Squibs ise gezmek için daha az efor harcıyor ve bu yüksek enerjili besin için gerekli becerileri kazanamadı. Bu örnek, yedi yıldan fazla zaman boyunca yapılan gözlemlerde, çalışma grubunun diğer üyelerinde de tekrarlandı.

Birkaç pişmiş meyve de şempanzelerin avlanma becerilerini geliştirmeleri için motivasyonlarını arttırır, fakat bu etki seyahat etkisinden daha az telaffuz edilir.

Cenevre Üniversitesi’nden Dr. Thibaud Gruber, “Sonuçlarımız, seyahatin vahşi şempanzelerde araç kullanımını teşvik ettiğini ve aynı zamanda insanlar tarafından erken teknolojik evrimde itici bir güç olmuş olabileceğini gösteriyor.” diyor.

Araştırma ekibi, örneği doğrulamak için dokuz farklı şempanze topluluğundaki verileri inceledi. Şempanzelerin en yakın akrabası Bonobo, Sonso ve diğer Uganda şempanzeleri gibi ortalama olarak aynı uzaklıkta mesafeyi dolaşıyor ve aynı araçları kullanıyor. Goriller ve çoğu orangutanlar sınırlı ya da besin ile ilgisi olmayan araç kullanımı gösteriyorlar ve şempanzelere oranla günde daha az seyahat ediyorlar. Buna karşın, modern insan avcı toplayıcıları günde ortalama 11.4-14.1 km yürüyorlar ve büyük maymunlardan çok daha fazla araç kullanıyorlar.

Gruber, şempanzelerin sınırlı alet kullanımı ile tanınan Sonso topluluğunun 70 bireyi üzerinde çalıştı. Bu durum, araç kullanımının nasıl ortaya çıktığını çalışmak için onları ideal bir konu haline getirdi. Bu şempanzelerin beslenme ile ilgili kullandıkları tek alet, su toplamak için katlanmış yapraklar ve çamur havuzundan mineral edinebilmek için yosun.

Gruber, “Yedi yıl saha çalışmasından sonra, fazlasıyla veri sahibi oldum. Şempanzelerin deneyle nasıl etkileşime geçtiği konusunda açık bir çeşitlilik vardı. Bunun nedenini analiz etmenin ilginç olacağını düşündüm.” diyor.

Gruber, “Bal Tuzak Deneyi”nin etkisini kullandı. Sonso şempanzeleri sınırlı bir başarı yakalamış olsalar da arı yuvalarından bal almak için çoktan parmaklarını kullandılar bile. “Bal Tuzağı” deneyinde bir ağacın deliği bal ile doldurulur ve bu iştah açıcı ödüle ancak bir araç ile ulaşılır. İki birey sopa kullanırken balı çıkarmayı başarabilen şempanzelerin çoğu katlanmış yaprak kullanarak toplum geleneğini uyguladı. 21 bireyden 11 tanesinin araç kullandığı gözlemlendi.

Ekip şempanzelerin yemiş olduğu olgunlaşmış meyveleri de içeren çeşitli içerikleri ve şempanzelerin günlük ortalama gezme mesafelerine karşı verileri inceledi.

Gruber, “Seyahatin bu denli önemli olacağını beklemiyorduk, ve eğer daha az olgunlaşmış meyve ile beslenselerdi bunun daha büyük bir etki yaratacak olması şaşırtıcıydı.” diyor.

Bala erişebilmenin zorluğu yenilik için fırsat yaratırken, seyahat yüksek enerjili besinler için ekstra bir ihtiyaç yarattı diye sonuçlandırıyor araştırma ekibi. Araştırmacılar, sosyal öğrenmenin etkisini öğrenmek için analiz gerçekleştirmedi. 2011’de Gruber ve St Andrews Üniversitesi’nden bir meslektaşı Catherine Hobaiter, toplumun yosunu sünger olarak kullanma davranışlarının Nick adlı bireyden ortaya çıkarak hızlıca yayıldığını ve baskın bir dişi tarafından taklit edildiğini keşfetti.

Çalışma aynı zamanda araç kullanımının geliştirilmesinde yerel ekolojinin etkisini ortaya koydu. Budongo Ormanı, Sonso topluluğunda önceki araç kullanımının eksikliğini açıklayabilecek şempanzeler için zengin bir ortam sağlıyor fakat son birkaç on yılda gıda arzı giderek azalır halde.

İlk insanlarda araç kullanımı ve sosyal yaşamın gelişmesinin, iklim değişikliğinin yol açtığı yüksek habitat istikrarsızlığına adaptif yanıtlar olabileceği ileri sürüldü.

Gruber, “Zaman değiştikçe davranışlarınızı adapte etmek zorunda kalırsınız ve bizim bulgularımız gösteriyor ki şempanzeler doğanın sunduğu imkanlara zaman içinde daha fazla dikkat ediyorlar.’’ diyor.

İnsanlar Sandığımız Kadar Özel Değil

Şempanzeler Tıpkı Yüzler Gibi Popoları da Tanıyabiliyor

Sciencedaily. 19 Haziran 2016.

Makale: Gruber, T., Zuberbühler, K., & Neumann, C. (2016). Travel fosters tool use in wild chimpanzees. eLife, 5, e16371.