Tavuklar, MÖ 400’de Güney Orta Asya’da Yetiştiriliyordu

Yeni araştırmalar, tavukların MÖ 400’den itibaren Güney Orta Asya’da yaygın olarak yetiştirildiğini ortaya koyuyor.

Tavuklar bugün dünyanın ekonomik açıdan en önemli hayvanlarından biri. Ancak kökenlerinin ve eski dünyaya yayılmalarının hikayesi hâlâ tam olarak bilinemiyor.

Aslında yakın zaman önce yeni arkeolojik teknikler, daha önce ilk tavukları temsil ettiği düşünülen pek çok kemik buluntusunun aslında yabani kuşlara ait olduğunun anlaşılmasına yol açtı.

Şimdi ise arkeologlar, tarihçiler ve biyomoleküler bilim insanlarından oluşan uluslararası bir ekip, yumurta üretimi için tavuk yetiştirildiğine dair en eski açık kanıtları sunuyor ve mevsimsel yumurtlamanın kaybolmasının, evcil tavukların Avrasya ve Kuzeydoğu Afrika’ya yayılmasının ana nedeni olduğunu ileri sürüyorlar.

Yaklaşık 1.500 yıllık 12 arkeolojik alandan toplanan yumurta kabuğu parçalarını kullanan araştırmacılar, tavukların Orta Asya’da yaklaşık MÖ 400’den MS 1000’e kadar yaygın bir şekilde yetiştirildiğini ve muhtemelen antik İpek Yolu boyunca yayılmış olduklarını gösteriyor. Yumurta kabuklarının bolluğu, kuşların mevsim dışında yumurtladığını da gösteriyor. Araştırmacılar, evcil tavuğu eski insanlar için bu kadar çekici kılan şeyin bu verimli yumurtlama özelliği olduğunu ileri sürüyor.

(İlgili: Japonya’da Tavuk Yetiştiriciliği MÖ 4. Yüzyıla Uzanıyor)

Bu sonuçlara ulaşmak için ekip, İpek Yolu’nun Orta Asya’daki ana koridoru boyunca yer alan alanlardan on binlerce yumurta kabuğu parçası topladı. Daha sonra yumurtaların kaynağını belirlemek için ZooMS adı verilen bir biyomoleküler analiz yöntemini kullandılar. Genetik analize benzer şekilde ZooMS, kemik, deri ve kabuk gibi hayvan kalıntılarından tür tanımlamaları yapabiliyor ancak DNA yerine protein sinyallerine dayanıyor. Bu durum, onu genetik analize göre daha hızlı ve daha uygun maliyetli bir seçenek haline getiriyor.

Max Planck Jeoantropoloji Enstitüsü’nde araştırmacı ve yeni makalenin ilk yazarı Dr. Carli Peters, “Bu çalışma, ZooMS’in geçmişte insan-hayvan etkileşimlerine ışık tutma potansiyelini ortaya koyuyor.” diyor.

Bu kabuk parçalarının tavuklara ait olduğunun belirlenmesi ve her bölgedeki tortu katmanlarında bol miktarda bulunması, araştırmacıları önemli bir sonuca götürdü: Kuşlar, yılda bir kez yuva yapan ve genellikle kuluçka başına altı yumurta bırakan yabani ataları olan kırmızı orman kuşlarından daha sık yumurtluyor olmalı.

Evcilleştirme ve Antropojenik Evrim araştırma grubunun lideri ve araştırmanın baş yazarı Dr. Robert Spengler, “Bu, arkeolojik kayıtlarda henüz tanımlanan mevsimsel yumurtlamanın kaybolmasının en eski kanıtı. Bu durum, insanlar ve hayvanlar arasında evcilleşmeyle sonuçlanan karşılıklı ilişkilerin daha iyi anlaşılması için önemli bir ipucu.” diyor.

Tüm bunlar birlikte ele alındığında, yeni çalışma, tavuk ve yumurtanın asırlık bilmecesine bir cevap öneriyor. Orta Asya’da kanıtlar, muazzam ekonomik öneme sahip küresel bir tür olan tavuğu bugün bildiğimiz tavuk haline getiren şeyin çok sayıda yumurta yumurtlama yeteneği olduğunu gösteriyor.

Yazarlar, bu çalışmanın geçmişle ilgili uzun süredir devam eden soruları yanıtlamak için yeni, uygun maliyetli yöntemlerin ve disiplinler arası işbirliğinin potansiyelini ortaya koyacağını umuyorlar.

Max Planck Society. 2 Nisan 2024.

Makale: Peters, C. et al. (2024). When Did the Chicken Cross the Road: Archaeological and molecular evidence for ancient chickens in Central Asia. Nature Communications.