T. rex Primat Kadar Değil, Timsah Kadar Akıllıydı

Yeni bir çalışma, dinozorların zekasının primatlarınkine benzer olduğuna dair önceki bulguları çürütüyor ve bunun yerine onların günümüz timsahları kadar akıllı olduklarını ortaya koyuyor.

1970’lerden beri çoğu bilim insanı, Tyrannosaurus rex’in modern sürüngenler kadar zeki olduğu konusunda hemfikir.

Ancak 2023 yılında Brezilya’dan bir sinirbilimci tarafından yapılan bir çalışma, T. rex’in primatlarınkine daha yakın bir bilişsel zekaya sahip olduğunu savundu. Bu ikonik dinozor bir babun ya da hatta bir insan kadar zeki olabilir miydi?

The Anatomical Record dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre durum muhtemelen pek de öyle değil. Bilim insanlarından oluşan uluslararası ekip, T. rex’in zekâsının timsah zekâsına benzer olduğu yönündeki eski anlayışı yeniden doğruladı.

Düsseldorf Heinrich Heine Üniversitesi’nde zoolog olan araştırmanın başyazarı Kai Caspar, bilişin nasıl evrimleştiğini ve hayvan grupları arasındaki farklı bilişsel kapasiteleri inceliyor. Caspar konu hakkında “Bu geleneksel görüşün büyük ihtimalle doğru olduğunu düşünüyoruz” diyor.

(İlgili: T. rex, Fosillerin Gösterdiğinden Çok Daha Büyük Olabilir)

Dinozorlar gibi uzun süre önce soyu tükenmiş hayvanların beyin biyolojisini incelemek için bilim insanları endokastları -beynin kafatası boşluğunda bıraktığı izlerden hareketle beynin yaklaşık şeklini anlamak için alınan kafatası boşluğu kalıbı- kullanıyorlar. Bu yöntemle hayvanın görece beyin büyüklüğünü ve bir zamanlar taşıdığı dokunun oranı tahmin ediliyor. Bu yöntem mükemmel bir ölçüt olmasa da şu anda mevcut en iyi model olarak kabul ediliyor.

Modern timsah türlerinde beyin kafatası boşluğunun yaklaşık yalnızca yüzde 30’unu kaplıyor. Kuşlarda ve memelilerde ise bu oran yüzde 100’e yakın.

Caspar ve meslektaşlarına göre, 2023 yılındaki çalışmanın temel sorunlardan biri, beynin tüm endokraniyal boşluğu doldurduğunu varsayarak T. rex’in beyin boyutunu olduğundan fazla tahmin etmesiydi. Caspar, incelenebilecek dinozor endokastlarının şekli ve biçimi göz önüne alındığında, beyin-sıvı oranının muhtemelen modern kuşlardan ziyade sürüngenlerinkine daha yakın olduğunu söylüyor.

İkinci sorun veri tutarsızlığıydı. Brezilya’daki çalışmanın beyin büyüklüğü tahminleri, T. rex’in kafatası içinde beyin boşluğunda yer alan fakat beyin yapısının bir parçası olmayan diğer yapıları da içeriyordu, örneğin koku lobunu. Verilerde ayrıca yavru ve yetişkin T. rex örneklerinin bir karışımı kullanılmıştı.

Yeni çalışmada Caspar ve meslektaşları, vücut kütlesi tahminlerini standartlaştırarak ve T. rex’in kafatasının içindeki koku alma lobu, hipofiz bezi ve iç kulak gibi sinirsel aktiviteye dahil olmayan yapıları hariç tutarak veri setini düzenledi.

Ancak 2023 yılındaki çalışmanın sonuçlarına benzer sonuçlar elde edemediler. Caspar, “Çok farklı sonuçlara ulaştık” diyor.

Araştırmacılar, yeni beyin hacmi tahminlerini kullanarak T. rex beynindeki nöron veya sinir hücresi sayısını tahmin etti.

T. rex’in timsahlardaki sayıya benzer şekilde 250 milyon ila 1,7 milyar nörona sahip olduğunu buldular. Öte yandan, Brezilya’daki çalışma, T. rex için 3,3 milyar nöron tahmin etmişti ve bu da babunların nöron sayısına benziyordu.

Ancak çalışma, beyin büyüklüğü ve nöron sayısının bilişsel zekanın en iyi belirleyicileri olmadığını belirtiyor. Nöron sayısı ve beyin büyüklüğü hayvanlar arasında büyük farklılıklar gösteriyor, ama bu her zaman daha yüksek yetkinlikle ilişkili değil. 

Örneğin, güvercinler küçük beyinlere ve yüksek nöron yoğunluğuna sahip.

Caspar, “Nöron sayılarının modern hayvanlarda zekâ için çok iyi bir belirleyici olduğu kanıtlanmadı. Öyleyse neden soyu tükenmiş olanlar için öyle olduklarını varsayalım?” diyor.

T. rex muhtemelen bir timsah zekâsına sahip olsa da Caspar bunu primat düzeyindeki zekâdan daha aşağı bir seviye olarak görmemek gerektiğini söylüyor.

Caspar, bir dizi dinozor davranışının zaman içinde kaybolduğunu ve T. rex beyin biyolojisi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanın modern sürüngenlerin incelenmesine yardımcı olabileceğini söylüyor.

Caspar, “Dinozorların bilişsel açıdan yaşayan sürüngenlere benzediğini söylemek, onların sıkıcı hayvanlar olduğu anlamına gelmez. Sürüngenler de büyüleyici olabilir.” diyor.

Live Science. 6 Mayıs 2024.

Makale: Caspar, K. R., Gutiérrez‐Ibáñez, C., Bertrand, O. C., Carr, T., Colbourne, J. A., Erb, A., … & Hurlburt, G. R. (2024). How smart was T. rex? Testing claims of exceptional cognition in dinosaurs and the application of neuron count estimates in palaeontological research. The Anatomical Record.