Su Altındaki Amforalar, Roma’da Şarap Yapımını Aydınlatıyor 

Şarap, Roma İmparatorluğu’nun tarihinde önemli bir rol oynarken, Roma İmparatorluğu da şarabın tarihinde önemli bir rol oynadı. Birçok Romalı, şarabın her gün içilmesi gerektiğine inanıyordu; bu durum bu içeceği “demokratik” hale getirdi.

Şarap yalnızca aristokratlara özgü bir içecek değildi; esnaflar ve köleler, kadınlar ve erkekler, şehirliler ve köylüler şarabın tadını çıkarıyordu. Bir Romalı en azından arada bir şarap içiyordu. Romalıların şarap sevgisi olmasaydı bu içecek bugünkü kadar popüler olmayabilirdi. 

Bu ölçekte bir şarap tüketimi, imparatorluk boyunca şarap üretimi ve dağıtımı yapılması gerektiği anlamına geliyordu. Romalıların çok fazla şarap içtiğini biliyor olsak da şarabı nasıl yaptıkları hakkında çok fazla bilgimiz yok. Fransa’daki Avignon Üniversitesinden Louise Chassouant liderliğindeki araştırmacılardan oluşan bir ekip, bu boşluğu doldurmaya çalıştı. 

(İlgili: İslami Dönem Sicilyasında Şarap Ticareti Artmış)

Bilim insanları, İtalya’nın Roma’ya yaklaşık 90 km uzaklıktaki Lazio bölgesinde denizin dibinde korunan üç adet Roma amforasını (büyük şarap çömlekleri) inceledi. Ekip, multidisipliner bir yaklaşım benimseyerek çeşitli kimyasal işaretleri, bitkilerden artakalan dokuları, kömür ve polenleri incelediler. Çalışma yalnızca bu amforalar hakkında olabildiğince fazla bilgi edinmeyi değil aynı zamanda diğer eserler üzerinde çalışmak için kullanılabilecek bir metodoloji geliştirmeyi de hedefliyordu. 

Chassouant, “Motivasyonumuz, arkeolojik eserlerin içeriğini ortaya çıkarmak için arkeobotanik aletler kullanmanın uygulanabilirliğini kontrol etmek ve mümkünse daha sonra multidisipliner bir yaklaşım geliştirmekti.” diyor.

“Son motivasyonumuz ise multidisipliner analiz perspektifleri kullanmanın arkeolojik anlamı hakkında bir sonuca varmaktı. Polen ve kömür analizleri eserlerin arkeolojik incelemelerinde nadiren kullanılıyor; ayrıca bu analizler üzerine çok az şey yayımlandı. Bu yüzden amacımız, organik materyaller üzerinde bu tür bir analizi mümkün kılacak bir metodoloji geliştirmek ve bu metodun bu alandaki faydalarını aydınlatmaktı.” 

Polenlerin analizi, üzümlerin bölgedeki yabani bir tür olduğunu açığa çıkardı; bu, şarap üreticilerinin yerel bitkileri kullandığını gösteriyordu. Bu bilgiye rağmen üzüm asmalarının o dönemde evcilleştirilmiş olup olmadığı açık değil. Chassouant’a göre geriye üç ihtimal kalıyor: İlk ihtimale göre üzüm asmaları evcilleştirilmiş olabilir, ikinci ihtimale göre üzüm asmaları hala yabani morfolojik özellikleri taşıyan yerel bitkiler olabilir, son ihtimale göre ise üzüm asmaları yabani olabilir. Belirtmek gerekiyor ki MS 1. yüzyılda yaşayan Romalı yazar, doğa bilimci ve doğa filozofu Yaşlı Plinius, yabani üzüm asmasından yapılan bir merhemin kullanımını kaydetmişti. 

Üzümler yerel olsa da amforaları mühürlemek için kullanılan çam katranı yerel değildi. Muhtemelen Calabria veya Sicilya’dan ithal edilmişti. Çam ağaçlarının reçinesini yavaş yavaş yakarak elde edilen doğal bir ahşap koruyucu olan çam katranı, çömlekleri su geçirmez hale getirmek için kullanılıyor ve muhtemelen şaraba biraz aroma katıyordu. Bu tekniğe başka arkeolojik alanlarda da rastlanmıştı. 

Bu tür bir bilgi, özellikle de diğer arkeolojik alanlarda yapılan benzer çalışmalar ile birleştirilirse Roma’da şarap yapımı hakkında büyük miktarda bilgi sağlayabilir.  

“Bu makaleden çıkarılacak bir mesaj varsa uygulanacak multidisipliner yöntemle ilgili olmalıdır. Gerçekten de Roma amforalarının içeriğini ve kaplama tabakalarının doğasını açığa çıkarmak için farklı yaklaşımlar kullanarak antik uygulamalar hakkında bildiklerimizi tek bir yaklaşımın yapabileceğinden çok daha ileriye götürdük.” 

Araştırmacılar için bile bu yaklaşım ile ne kadar çok şey öğrenilebileceğini görmek şaşırtıcıydı. Chassouant’ın açıklamasına göre incelemeleri sırasında polenlere rastlamak, araştırmacıların zaten beklediği bir durumdu fakat araştırmacılar, umduklarından çok daha fazla bilgi ile karşılaştılar. Çok yönlü bir çaba gösteren ekip şarabın ve şarabı mühürlemekte kullanılan çam katranının kimyası, amforaların tasarımı ve şarabın yapımında kullanılan üzümlerin biyolojisi hakkında yeni bilgiler açığa çıkardı. 

Araştırmacılar sözlerini şu şekilde noktaladı: “Çalışmamızın şarap amforalarının analizine dair daha sistematik bir multidisipliner yaklaşım konusunda teşvik edici olmasını umuyoruz.” 

ZME Science. 29 Haziran 2022.

Makale: Chassouant, L., Celant, A., Delpino, C., Di Rita, F., Vieillescazes, C., Mathe, C., & Magri, D. (2022). Archaeobotanical and chemical investigations on wine amphorae from San Felice Circeo (Italy) shed light on grape beverages at the Roman time. Plos one, 17(6), e0267129.