Sırtlanlar Suudi Arabistan’daki Tünelde 7.000 Yıl Kemik İstiflemiş

Kuzeybatı Suudi Arabistan’daki arkeologlar, son 7.000 yılda çizgili sırtlanlar tarafından istiflenmiş olması muhtemel büyük bir kemik koleksiyonu ortaya çıkardılar.

Umm Jirsan’daki lav tünelinde (volkanik aktivitenin oluşturduğu geniş tünel ağı) sığır, keçi, at, deve, kemirgen hatta insan dahil olmak üzere en az 14 farklı hayvan türüne ait yüz binlerce kemik bulundu. Bulgular yakın zamanda Arkeoloji ve Antropoloji Bilimleri dergisinde yayımlandı.

Araştırmanın yazarlarından Max Planck İnsan Tarihi Bilimi Enstitüsü’nden zooarkeolog Mathew Stewart, kemiklerdeki kesikler, ısırıklar ve sindirim izleri üzerinde yapılan incelemeler sonucunda sorumlunun sırtlanlar olduğu sonucuna varıldığını belirtti.

(Suudi Arabistan’da Babil Kralı Nabonidus Petroglifi Bulundu)

Stewart, “Çizgili sırtlanlar açgözlü kemik istifçileridir.” diye belirtiyor.

Araştırmacılar Suudi Arabistan’daki Harrat Khayvar lav yatağında yer alan bölgeyi 2007’den beri inceliyorlardı, fakat mağaranın derinliklerine ancak birkaç ay önce inebildiler. Başka bir arkeolog ekibi, tünellerden bazı hayvan seslerinin geldiğini, sırtlanlara ait olduğu düşünülen bu sesler sebebiyle arkeologların tünellere fazla yaklaşmadıklarını belirtiyor.

Ekip, araştırma için tünellerden çıkarılan, kemik ve dişlerin oluşturduğu, 1.917 kalıntıyı inceledi. Bu örneklerden az bir kısmının karbon tarihlendirmesi, kalıntıların yaş aralığının 439 ile 6.839 arasında değiştiğini gösterdi, bu da lav tünelinin uzun bir süredir yırtıcılar tarafından kullanıldığına işaret ediyor.

Stewart, sırtlanların kemikleri tüketmek, yavruları beslemek ya da saklamak için inlerine götürdüklerini ifade ediyor. Buna ek olarak araştırma, sırtlanları bazen avlandıklarını bazense leş yiyiciliği yaptıklarını gösteriyor.

Sırtlanların devasa kemik yığınından sorumlu olduğuna dair önemli bir işaret de, insan kafatası parçalarının varlığıydı. Bu memeliler, mezarları didik didik aramalarıyla da ünlüdür.

“Kafataslarının tepesini hep bırakırlar.” diye söylüyor Stewart. “Anlaşılan kafataslarının tepe kısmı ilgilerini çekmiyor. Üzerinde kemirme izleri olan beş-altı kafatasından başka hiçbir şey bulamadık.”

Yalnız kaldıklarında ölü hayvanlarla beslenen sırtlanlar sürü halindeyken antilop, yaban tavşanı, kemirgen ve kuş avlamayı tercih ediyorlar.

Umm Jirsan, sırtlanların devasa kemik yığınları istiflediği tek örnek değil. 2010 yılında National Geographic’in yayınladığı bir yazıda Çek Cumhuriyeti’ndeki Srbsko Chlum-Komin Mağarası’nda sırtlanların biriktirdiği 3.500’den fazla iyi korunmuş memeli kemiği bulunduğundan bahsedilmişti.

Yeni araştırma insan ve hayvan gruplarının Arap Yarımadası üzerindeki göç yollarını saptamayı amaçlayan Palaeodeserts Project’in (Paleo-çöller Projesi) bir parçası. Ancak, Suudi Arabistan’ın sert iklimi projenin gerçekleştirilmesini zorlaştırıyor zira sıcak iklim kemiklerin kırılmasına, bazı eski kalıntılarınsa dokunulduğunda hemen dağılmasına sebep oluyor.

“Suudi Arabistan’da fauna kalıntısına hiç rastlanmadığı için bulunan materyalin niceliği ve iyi korunmuş olması keşfin en şaşırtıcı kısmı.” diye söylüyor Stewart.

Lav tünellerindeki koşulların kemiklerin muhafazası için ne kadar elverişli olduğundan bahseden Stewart “Umm Jirsan ve bölgedeki diğer bazı alanlar Holosen Arabistan’ının ekolojisi ve çevresel yapısı hakkında değerli araştırma imkanları sunuyor. Bu çalışma buzdağının sadece görünen kısmı.” diye ekliyor.

Smithsonian Magazine. 6 Ağustos 2021.

Makale: Stewart, M., Andrieux, E., Clark-Wilson, R., Vanwezer, N., Blinkhorn, J., Armitage, S. J., … & Groucutt, H. S. (2021). Taphonomy of an excavated striped hyena (Hyaena hyaena) den in Arabia: implications for paleoecology and prehistory. Archaeological and Anthropological Sciences, 13(8), 1-25.