Sibirya Neandertalleri Bitkisel ve Hayvansal Gıda Tüketiyordu

Sibirya’daki Neandertal kemiklerinin ve diş taşlarının analizi, yayılış alanlarının doğu sınırında beslenme ekolojilerine ışık tutuyor.

Soyu tükenen kuzenlerimiz Neandertaller yok olmadan önce Batı Avrasya’da yaşadılar. Bir zamanlar doğuda Özbekistan’a kadar yayıldıkları düşünülürken, geçtiğimiz yıllarda uluslararası bir ekibin yürüttüğü araştırmalar aslında 2.000 km daha doğuya, Sibirya’daki Altay Dağları’na kadar ulaştıklarını gösterdi.

Valensiya Üniversitesi’nde araştırmacı olan Domingo Carlos Salazar’ın başını çektiği ekip, yakın zamanda Journal of Human Evolution dergisinde yayınlanan makalelerinde ilk kez kararlı izotop analizi ve bitki mikro-kalıntı analizini beraber kullanarak bir Neandertalin beslenme biçimini anlamaya çalıştı.

Yayılış alanlarının doğu sınırı olan Sibirya’da ele geçen kemik ve diş taşı örnekleriyle yapılan analizler, Neandertallerin beslenme ekolojilerine dair birçok bilgi verdi. Neandertaller o bölgede gizemli Asyalı kuzenleri Denisovalılarla da etkileşim halinde oldukları için, bölgenin hayli dinamik bir yapısı var.

(Karbonhidrat Tüketimi, Neandertallerin Beyinlerini Büyüttü)

Çalışmada Batı Sibirya’daki modern insanların yeni bir çevreye daha sık yer değiştirerek uyum sağladıklarını gösteren araştırmalardan bahsedilirken, batıdan daha kurak ve soğuk olan Sibirya orman steplerinde yaşayan doğu Neandertallerinin davranış ve yaşam biçimlerini araştıran pek çalışma olmadığına değinildi. Doğu Neandertallerinin beslenme biçimlerinin araştırılması, onların davranışlarını, hareketliliklerini ve uyum sağlama kapasitelerini anlamamızı sağlıyor.

İspanya, Almanya, Kanada, Hollanda ve Rusya’dan araştırmacıların oluşturduğu bu grup, Denisova Mağarası’nın 100 km uzağında, Güney Sibirya’da Altay Dağları’ndaki Chagyrskaya Mağarası’ndan ele geçen 50-60.000 yıl öncesine tarihlenmiş Neandertal kalıntılarından kemik ve diş taşı örneği aldı. Bir alt çene (Chagyrskaya 6) üzerinde yapılan kararlı karbon ve azot izotop analizlerine göre, bu birey içinde bulunduğu besin zincirine kıyasla görece yüksek bir trofik seviyedeydi. Yani çoğunlukla avladığı iri ve orta büyüklükteki hayvanlarla beslenmişti. Araştırmacılar optik mikroskop yardımıyla bu ve diğer örneklerden alınan diş taşlarında hapsolmuş değişik bitki parçacıkları tespit ettiler. Bu mikro-kalıntılar üzerinde yapılan analizler, Chagyrskaya sakinlerinin çeşitli bitki türlerini de tükettiğini gösterdi.

Çalışmanın sonuçları Altay Neandertalleri ile ilgili uzun süredir var olan gizemi çözmeye yardımcı olabilir. Altay Dağları Neandertallerin bölgeye en az iki kez gelmelerine sebep olacak kadar çekiciydi, ama genetik veriye göre bireyler ortam koşullarına pek dayanamıyor, her an yok olma tehlikesi içinde küçük gruplar halinde yaşıyorlardı. Çalışmada elde edilen veriye göre bunun sebebi, muhtemelen o çevredeki beslenme koşullarına uyum sağlayamamaları değildi. Aksine, gelecekteki çalışmalar iklim veya diğer homininlerle olan etkileşimler gibi başka faktörlere odaklanmalı.  

“Neandertaller olumsuz iklim koşullarında bile çok çeşitli bir menüye sahip olabiliyorlardı.” diyor Domingo Salazar ve ekliyor: “Doğu Neandertallerinin yaşam biçimi bakımından Batı Avrasya’dakilere benzemeleri oldukça şaşırtıcı. Bu durum kuzenlerimizin yüksek uyum kapasitesini gösterdiği için, beslenme ekolojilerinin modern insanla rekabette bir dezavantaj yaratmadığı düşünülebilir.”

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden araştırmacı Robert Power’a göre “Mikro-kalıntı analizleri, Neandertallerin Orta Asya’nın geniş ve soğuk orman steplerine yayılırken bile Batı Avrasya’da geliştirilmiş olabilecek bitki kullanım biçimlerini uygulamayı sürdürmüş olabileceğini gösteriyor.”

Beslenme Ekolojisi

“Neandertallerin beslenme ekolojilerini daha iyi kavramak yalnızca neden yok olduklarını anlamak için değil, Denisovalılar gibi birlikte yaşadıkları başka gruplarla olan etkileşimlerini anlamak için de önemli.” diyor Toronto Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nden Dr. Bence Viola.

Leiden Üniversitesi Arkeoloji Fakültesi’nden Dr. Amanda G. Henry ise “Atalarımızın ve kuzenlerimizin beslenme biçimlerini tam manasıyla anlamak için, farklı yöntemlerin aynı bireyler üzerinde uygulandığı bunun gibi daha çok çalışmaya ihtiyaç var. Böylece tükettikleri bitkisel ve hayvansal gıdaları tamamen anlayabiliriz.” diyor.

“Altay Dağları’nın step ovaları 60.000 yıl önce Neandertallerin yerleşmesi için uygundu. Seyrek bitki örtüsüne ve mevsimsel doğasına rağmen, tundra özelliklerinin olmayışı ve görece ılıman iklim sayesinde doğu Neandertalleri batıdaki akrabalarıyla aynı beslenme stratejilerini kullanabildiler.” diye ekliyor Rus Bilim Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü Sibirya Şubesi’ndeki PaleoData Laboratuvarı’nın başkanı Natalia Rudaya.

R&I WORLD. 8 Haziran 2021.

Makale: Salazar-García, D. C., Power, R. C., Rudaya, N., Kolobova, K., Markin, S., Krivoshapkin, A., … & Viola, B. (2021). Dietary evidence from Central Asian Neanderthals: A combined isotope and plant microremains approach at Chagyrskaya Cave (Altai, Russia). Journal of Human Evolution, 156, 102985.