Şempanzeler Rekabet Yerine İşbirliğini Tercih Ediyor

Yerkes Ulusal Primat Araştırma Merkezi araştırmacılarının bulduklarına göre, işbirliği ya da rekabet arasında bir seçenek sunulduğunda şempanzeler 5 kat daha fazla sıklıkta işbirliği yapmayı tercih ediyor.

n yakın akrabamız olan şempanzeler, uzun bir süredir vahşi doğada ve araştırma merkezlerinde yapılan çalışmaların öznesi durumunda. Bunların bir kısmı da insan evrimine dair soruların cevabını bulmak adınaydı.
Ikiwaner, Wikimedia Commons

Araştırmacılara göre yeni bulgular, insanların işbirliği becerisine sahip olan tek canlı olduğu ve şempanzelerin daha çok rekabetçi olduğuna dair algıyı sarsıyor ve insan işbirliğinin köklerinin diğer primatlar ile paylaşıldığını öne sürüyor. Çalışma sonuçları the Proceedings of the National Academy of Sciences’da paylaşıldı.

İnsanın rekabetin üstesinden gelme becerisinin aynısına şempanzelerin sahip olup olmadıklarını tespit etmek amacıyla, araştırmacılar şempanzelerin doğal koşullarına oldukça benzeyen bir işbirliği görevi oluşturdu. Örneğin; bu çalışmadaki 11 büyük insansı maymuna işbirliği partnerlerini seçmeleri için fırsat sağlandı ve rekabet etmeleri için de birçok yolun önü açıldı. Yerkes Araştırma Merkezi Alan İstasyonu’ndaki, şempanzelerin üstü açık ancak çevresi kapalı çimenlik alanlarının yanı başında çalışma yapan araştırmacılar, büyük insansı maymunlara ödüllerle dolu bir ekipmanı işbirliği yaparak çekmeleri için binlerce fırsat tanıdılar. Test seanslarının yarısında, başarmak için iki şempanzenin katılması gerekiyordu. Diğer yarısında ise üç şempanzeye ihtiyaç vardı.

Çalışmadaki kurgu rekabet, saldırganlık ve bedavacılık açısından bol bol fırsat sağlasa da, şempanzeler bıkmaz usanmaz bir biçimde – 94 saat uzunluğundaki test seansları boyunca 3.565 kez – işbirlikçi eylemler sergilediler.

Şempanzeler, rekabeti, dışlamayı ve araştırmacıların ödülleri çalmak için yapılan teşebbüsler sayesinde ölçtüğü bedavacılığın üstesinden gelmek için çeşitli yaptırım stratejileri kullandı. Bu stratejilerde diğerlerine doğrudan itiraz eden, bedavacının bulunduğu yerde çalışmayı reddeden (bu durum rekabetçi eğilimler ile baş etmede kaçınma/kaçmanın önemli bir unsur olduğunu destekliyor) şempanzeleri ve diğerlerini bedavacılara karşı korumak amacıyla araya giren daha baskın şempanzeler görmekteyiz. Böyle üçüncü kişi tarafından verilen cezalandırma durumlarıyla 14 kez karşılaşıldı. Çoğunlukla bu durum, bedavacı ve ödüller için diğerleriyle işbirliği içerisinde çalışan şempanze arasındaki gerilime cevap olarak gerçekleşti.

“Literatürdeki önceki ifadeler, insandaki işbirliğini “devasa bir anomali” olarak  ve şempanzeleri uyumlu çalışmak yerine rekabetçiliği tercih etmeleriyle niteliyor.” diyor, çalışmanın başyazarı Malini Suchak.

Suchak, “Çalışmalar ayrıca gösteriyor ki, araştırmacıların, şempanzelerin doğaları gereği işbirlikçi olduklarını onaylamaktan ziyade, deneyler süresince işbirliğini planlayıp düzenlemeleri gerekiyor. Şempanzelerin doğal davranışlarını ele aldığımızda, rekabetin üstesinden kendi kendilerine gelebilme becerisinde olmaları gerektiğini düşündük ve böylece kendi yaptırım stratejilerini uygulamaları adına onlara özgürlük tanıdık. Ve sonuçlar gösteriyor ki, rekabetin önüne geçmede ve işbirliğine öncelik vermede gayet iyiler. Aslına bakarsanız, işbirliği ile çekişme arasındaki orantı göz önüne alındığında bu oran insanlar ile şempanzeler arasında oldukça benzerlik gösteriyor. Çalışmamız türler arasındaki çarpıcı benzerlikleri ortaya koyuyor ve insan evrimine dair başka bir içgörü sağlıyor,” diyor.

Yerkes Araştırma Merkezi’nde Canlı Bağlar Merkezi’nin yöneticisi, Emory Üniversitesi’nde bir Charles Howard Candler* Profesörü ve çalışmanın yazarlarından Frans de Waal, şöyle diyor, ” İnsandaki işbirliğinin eşsiz olduğunu iddia etmek literatürde oldukça popüler olagelmiştir. Bu oldukça ilginç çünkü işbirliğinin evrimine dair en iyi fikirlerimiz doğrudan hayvan çalışmalarından geliyor. Doğal dünya, karıncalardan tutun katil balinalara kadar işbirliği dolu. Çalışmamız, en yakın akrabalarımızın, rekabetin ve bedavacılığın nasıl önüne geçeceklerini çok iyi bildiklerini göstermesi açısından ilk. İşbirliği kazanıyor!”

Şempanzeler Tıpkı Yüzler Gibi Popoları da Tanıyabiliyor

Uzun Mesafe Seyahat Eden Şempanzeler Daha Sık Alet Kullanıyor

popular-archaeology.com. 22 Ağustos 2016. yerkes.emory.edu