Polonya’da 6.000 Yıllık Bir Kadın Figürini Bulundu

Avuç içi büyüklüğündeki bu figürin, hem sanatsal açıdan olağanüstü hem de zaman ve mekân açısından bir istisna niteliğinde.

Figürin, Aralık 2022’de Polonya’nın kuzeyinde, Baltık kıyısına yakın Kołobrzeg kenti yakınlarında keşfedildi. Arkeologlar nesne üzerinde iki yıl boyunca titizlikle çalıştıktan sonra, bu ay düzenlenen bir basın toplantısıyla Kołobrzeg Kent Müzesi’nde halka tanıtıldı.

Yaklaşık 6.000 yıl öncesine tarihlenen kireçtaşı figürin, geniş kalçalı ve büyük göğüslü (omuz/göğüs kısmından dışa taşan çıkıntılar aslında kollar değil, göğüsler) kıvrımlı bir kadın figürünü betimliyor.

Benzer yüzlerce eser Avrupa genelinde ve az sayıda da Asya’da bulunmuştu. Bunlar, kadınları stilize biçimde tasvir eden ve yaklaşık 35.000 yıl önce Avrupa kıtasına yayılmaya başlayan “Venüs figürinleri” olarak biliniyor. Bu figürinlerin en eskilerinden (ve belki de en etkileyicilerinden) biri, Avusturya’da bulunan ve İtalya’dan gelen taştan oyulmuş olan Willendorf Venüsü.

(İlgili: Hırvatistan Adasında 15.000 Yıllık Venüs Bulundu)

Bu sanat tarzının, binlerce yıl boyunca bu kadar geniş coğrafyalarda nasıl bu kadar yaygınlaştığı hâlâ bilinmiyor. Ancak bu yaygınlık, bu figürinlerin onları yapan insanlar için derin bir kültürel anlam taşıdığını gösteriyor.

Bu figürinlerin “anlamı” hakkında daha önce ortaya atılan teoriler, belirgin vücut hatlarının doğurganlık ya da arzuyu simgelediğini öne sürüyor; bu nedenle adlarını da Roma aşk ve güzellik tanrıçası Venüs’ten aldılar.

Bazı araştırmacılar ise, bu figürlerin büyük göğüsler, küçük ayaklar ve yüzlerin olmayışı gibi detaylara bakıldığında, kadınlar tarafından kendilerini yukarıdan aşağıya bakarken betimledikleri otoportreler olabileceğini öne sürüyor. Alternatif olarak, bu dolgun vücut yapısı, yiyeceğin kıt olduğu zorlu koşullarda yaşayan insanlar için idealize edilmiş bir beden anlayışını da yansıtıyor olabilir.

Yakın zamanda Polonya’da keşfedilen Kołobrzeg Venüsü, bu bilinmezlikleri ortadan kaldırmasa da, tarzına kıyasla oldukça “genç” olmasıyla dikkat çekiyor.

Avrupa’daki Venüs figürinlerinin büyük bölümü 35.000 ila 11.000 yıl öncesine tarihleniyor. Ancak bu yeni keşif, günümüz Almanya–Polonya sınırındaki Batı Pomeranya’nın verimli topraklarına yerleşen ilk çiftçiler tarafından yaklaşık 6.000 yıl önce yapılmış gibi görünüyor. MÖ 6. ve 5. binyıllara ait benzer figürler genellikle Karpat Dağları’nın güneyindeki Güney Avrupa’da bulunur, kuzey Polonya’da ise hiç rastlanmamıştı.

Kołobrzeg Kent Müzesi, yaptığı açıklamada; “Kołobrzeg Venüsü, Polonya’da şimdiye dek benzeri bulunmamış eşsiz bir keşif” diyor.

“Kołobrzeg Venüsü’nün stilize biçimi yüksek düzeyde bir sanatsal beceriyi ortaya koyuyor ve sadeliğine rağmen, olağanüstü estetik değerleriyle öne çıkıyor”

Bu eşsiz figürin, aynı zamanda bu tür eserlerin nasıl özenle üretildiğini de gözler önüne seriyor. Her ne kadar içinde deniz kabukları gömülü kaba yapılı bir kireçtaşından yapılmış olsa da, figürin üzerindeki dolgun kalçalar ve göğüsler son derece pürüzsüz. Bu da, bu kısımların zamanla bilinçli olarak cilalanmış olabileceğini düşündürüyor. Alternatif olarak bu pürüzsüzlük, figürinin zamanla organik bir kapta —örneğin deri bir kesede— saklanmasından da kaynaklanmış olabilir.

Bu figürin hakkında daha fazla bilgi edinmek için arkeologlar, tarihçiler ve jeologlardan oluşan disiplinler arası bir ekip, çalışmalarını sürdürüyor. Amaçları, bu nesneyi oyan insanlar, ait olduğu kültür ve bu sanatsal geleneğin neden bu kadar uzun süre devam ettiğine dair daha fazla ipucu elde etmek.

IFL Science. 24 Haziran 2025.