Ortaçağ Almanlarının Başı Tenyalarla Dertteydi

Bilim insanları, Almanya’daki bir liman kentinde ele geçirilen korunmuş dışkı parçalarını inceleyerek kent sakinlerinin tenyalardan muzdarip olduğunu keşfetti.

Diphylobothrium latum tenyasının yumurtaları, bir liman kentindeki insanların 14. yüzyıl boyunca değişen diyetlerine dair parçalarının bir araya getirilmesine yardımcı oldu. C: Adrian Smith

Yeni yapılan bir araştırmaya göre bu keşif aynı zamanda, o dönemde yaşanmış beslenme şekli değişikliklerine dair şaşırtıcı bir kaydı da ortaya çıkardı.

Arkeolojik deliller, helmintler olarak bilinen parazit grubunun birer parçası olan yassı solucan, yuvarlak solucan ve tenya gibi parazitik kurtların insanları yüzyıllardır etkilemekte olduğunu daha önce de göstermişti.

(Antik Yunanlar Bağırsak Parazitleriyle Boğuşuyordu)

Oxford Üniversitesi’nden zooloji ve bulaşıcı hastalık biyolojisi doçenti aynı zamanda araştırma eş yazarı Adrian Smith, “İnsanlar bu kurtları bedenlerinde yıllarca misafir edebiliyor” diyor. “Parazit yumurtalarını dışkılama yoluyla vücutlarından dışarı salan insanlar, gittikleri her yerde yumurta kaynayan bir dışkı izi bırakarak bu kurtların yayılmasına imkân sağlıyor.”

Binlerce yumurta

Smith ve meslektaşları, parazitlerin insan sağlığını nasıl etkilediğini kavramak için Avrupa’da tarihleri MÖ 3600 ila 17. yüzyıl arasında değişen altı belirli bölgenin tuvalet ve çöp kanallarından 152 dışkı örneği topladı.

Bilim insanları mikrop türlerini saptamak için korunmuş dışkı parazitlerini mikroskop aracılığıyla dikkatle inceledi ve türleri doğrulamak için DNA örnekleri kullandı. 6 bölgeden alınan örneklerin tümünde de parazitik nematod yumurtalarına rastlandı, ancak döneminde Almanya’nın önemli bir ticaret merkezi olan Ortaçağ liman kenti Lübeck’ten alınan ve 14. yüzyıla tarihlendirilen bir grup örnek özellikle göze çarpıyordu.

Lübeck’ten alınan dışkı örneklerinde, Diphyllobothrium latum ve Taenia saginata tenyalarına ait ciddi miktarda yumurtaya rastlandı. Smith’in belirttiğine göre bu miktar şaşkınlık yaratacak derecedeydi. Smith bu durumu, “Arkeolojik insan dışkısı kalıntılarında tenya yumurtaları ya çok azdır ya da hiç yoktur, ancak Lübeck’ten aldığımız örneklerden bazılarının tek bir gramında yüzlerce hatta binlerce yumurta bulunuyor” diyerek açıklıyor.

Lübeck’te bulunan parazitik kurt yumurtaları zaman içinde değişen bir tenya enfeksiyonu modelini gözler önüne seriyor. C: Adrian Smith

Smith’in açıkladığına göre tenyalar insanlara genellikle pişmemiş balık veya kırmızı et yediklerinde bulaşıyor. Lübeck’ten alınan örneklerdeki parazitik kurtların 1300’lerin başlarında önemli ölçüde artması yerel diyette et ve balık tüketiminde artış gibi ciddi değişiklikler yaşandığının bir göstergesi.

(Roma’da Hamam ve Tuvaletlere Rağmen Hastalık Yayan Parazitler Artmış)

Smith’in bildirdiğine göre 1300’lü yılların başlarında Lübeck’te birtakım endüstriyel değişimler yaşanmış, bu da balıkta bulunan bir tenya olan D. latum’un yaşam döngüsünü etkilemişti. Sayısı gün geçtikçe artan kasap dükkânı ve tabakhaneler D. latum bulaşmış balıkların yaşadığı nehirleri kirletmiş, bu da insanları parazitler için daha çekici bir konak haline getirmişti.

Araştırmacıların yaptığı bu keşif Ortaçağ insanlarının geçimi ve sağlığı hakkında, tenyalar ve beslenme tercihlerinde görüldüğü gibi, önemli ipuçları sunuyor.

Live Science. 4 Ekim 2018.

Makale: Flammer, P. G., Dellicour, S., Preston, S. G., Rieger, D., Warren, S., Tan, C. K., … & Faria, N. R. (2018). Molecular archaeoparasitology identifies cultural changes in the Medieval Hanseatic trading centre of Lübeck. Proc. R. Soc. B, 285(1888), 20180991.