Orta Çağ İtalya’sında Kafatası Ameliyatı Yaptırmak

6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar olan dönemde, İtalya’da bir kadın, kafatasının tepesinde bir delik açılması için isteyerek ameliyat oldu. Süreç iyi geçmiş olmalıydı, en azından hayatta kalmıştı ve birkaç kez daha denenmişti.

Çokuluslu bir grup araştırmacı, orta İtalya’daki Castel Trosino’da Longobard mezarlığında bulunan kalıntılar üzerinde ayrıntılı gözlemler yaparken, sıra dışı kemik modifikasyonları keşfetti. Bulgular, Uluslararası Osteoarkeoloji Dergisi’nde “Longobard İtalya’da (6. – 8. yüzyıl) haç şeklindeki bir kesi kullanılarak benzeri görülmemiş bir kafatası ameliyatı vakası” başlıklı makalede yayınlandı.

Kafatası iyi korunmuş haldeydi ve incelemede kesik izleri görülülebiliyordu. Kalıntıların cinsiyetini ve yaşını belirlemek için morfolojiye dayalı olarak standart fiziksel antropoloji protokolleri kullanıldı ve bu da onun 50 yaşlarında bir kadın olduğunu ortaya çıkardı.

Mikroskobik ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) tarama analizleri ile, metal cerrahi aletlerle en az iki set kazıma izi belirtileri ortaya çıktı. Kemikteki hem iyileşmiş hem de iyileşmemiş kusurlar, kadının kafatasına birkaç farklı modifikasyon uygulandığını gösteriyor.

Bir yerde araştırmacılar, ameliyatın başarılı olduğunu veya en azından hastanın prosedürden sonra, altı aydan fazla bir süre boyunca hayatta kaldığını gösteren önemli iyileşme belirtileri buldular.

Taramalı elektron mikroskobu analizi kafatasının ikinci bir yerindeki kemik kazıma izlerinin iyileşmediğini, bu yüzden tam ölüm anında gerçekleşmiş olması gerektiğini gösteriyor. Bu da, ikinci seferdeki modifikasyonların birincisi kadar iyi sona ermemiş olabileceğini düşündürüyor.

Kadının mezarı muhtemelen eşi olan bir erkek ile paylaşılıyordu, ve Longobard seçkinlerinin mezarlığında merkezi bir konumdaydı. Mezar eşyaları arasında bronz broş, tarak ve altın iplikler vardı, bu da orada bulunanların varlıklı olduğunu gösteriyor.

Kadının ölümden önceki ve sonraki ayrıcalıklı konumunu göz önünde bulunduran araştırmacılar, prosedürün  bir  ceza biçimi veya isteksiz bir denek üzerinde zorla uygulanan, istenmeyen bir uygulama olma ihtimalini elediler. Bu, tedavi olmak için gönüllü bir girişim olmalıydı. 

Yapılan araştırmaya göre, “ Bunlar planlanmıştı ve bir uygulayıcı, kasıtlı olarak birkaç kez kemik modifikasyonları gerçekleştirmişti.”

Bu gönüllü ameliyatın kesin sebebini ayırt etmek zor. Spesifik bir patolojik durumu belirleme girişimleri sonuçsuz kaldı. Orta Çağ’da yaşayan bir kadının kafatasında bir delik açmak istemesinin pek çok nedeni olsa da, burada bunların hiçbiri adli olarak açıklanmış değil. 

Bir insan kafatasına delik kazıma eylemi olan trepanasyonun, Orta Çağ’da uygulandığı biliniyor. İlginç bir şekilde, Longobard’ların İtalya’ya göç etmeden önce yaşadığı diğer bölgelerde, özellikle Macaristan’da, muhtemelen törensel trepanasyon işlemi örnekleri var. Bununla birlikte, araştırmacılar bunun paylaşılan veya sürdürülen bir kültürel eylem olduğuna inanmıyorlar çünkü site, Castel Trosino’nun Bizans kültürüyle yüksek derecede benzeşme gösteriyor.

120 yılı aşkın bir süre önce keşfedilen Castel Trosino alanında yüzlerce mezar bulundu, ancak şu anda değerlendirme için sadece 19 kafatası mevcut. Bunlardan sadece biri kafatası modifikasyonu belirtileri gösteriyor, bu yüzden araştırmacılar bunun daha yaygın bir prosedür olup olmadığını belirleyemiyor.

Bu, İtalya’daki Longobard mezarlarında bulunan Orta Çağ tıbbi uzmanlığının ilk örneği değil. Ileana Micarelli (mevcut makalenin ortak yazarlarından biri) liderliğindeki “Pre-antibiyotik çağda amputasyona kadar hayatta kalma: Longobard nekropolünden (MS 6. – 8. yüzyıllar) bir vaka çalışması” adlı 2018’de yayımlanan önceki bir makale, bir el yerine protez bıçağı olan bir kişiyi belgelemişti. El düzgün bir şekilde kesilmişti ve protez bıçağın etrafındaki kemikler iyileşme ve uzun süreli kullanım belirtileri gösteriyordu.

Longobard’ların tarihi, bir zamanlar günümüz Avusturya ve Macaristan’ın bazı kısımlarını yöneten, öncelikle Cermen savaşçı kültürüne dayanıyor. Daha sonra, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünün ardından İtalya’yı işgal ettiler ve sonunda yerleştiler. Cerrahi uzmanlığın Longobard savaşçı kültürüyle kolerasyonu, günümüzde atletler ve spor hekimliği tarafından paylaşılana benzer olarak deneyim ve tıbbi gereklilikten oluşan bir bilgiyi yansıtıyor olabilir.

Makale: Micarelli, I., Strani, F., Bedecarrats, S., Bernardini, S., Paine, R. R., Bliquez, L., … & Manzi, G. (2023). An unprecedented case of cranial surgery in Longobard Italy (6th–8th century) using a cruciform incision. International Journal of Osteoarchaeology.