Neandertaller Bu Alanda Kemik Kaynatarak Yağ Çıkarıyordu

Almanya’da bulunan hayvan kemikleri, Neandertallerin bu kemiklerden yağ çıkararak yaklaşık 125.000 yıl önce tükettiğini ortaya koyuyor.

Science dergisinde yayımlanan araştırma, bu arkaik insan akrabalarının hayvan kemiklerinden yağ çıkarmak için özel bir süreç geliştirdiklerini gösteriyor — ve bu yöntem onları ölümcül bir durumdan kurtarmış olabilir.

Protein zehirlenmesi ya da diğer adıyla tavşan açlığı olarak bilinen bu durum, insanların çok fazla protein tüketip yeterince yağ veya karbonhidrat alamaması sonucu ortaya çıkıyor. Ağırlıklı olarak etle beslenen Neandertallerin bu risk altında olması muhtemeldi.

Bu “yağ fabrikası” keşfi, insanların ve yakın akrabalarının kaynakları daha verimli kullanma yani kaynak yoğunlaştırma uygulamalarına sanılandan çok daha erken başladığını gösteriyor. Araştırmaya göre, bu bulgudan önce kaynak yoğunlaştırmaya dair en erken kanıtlar Neandertallerin yok oluşundan çok sonrasına, günümüzden yaklaşık 28.000 yıl öncesine tarihleniyordu.

(İlgili: Bilinen En Eski Parmak İzi, Neandertal Sanatının İpucu Olabilir)

Bilim insanları bu Paleolitik fabrikayı, atlara, geyiklere ve sığırlara ait parçalanmış 172 büyük hayvan kalıntısı ile birlikte Neandertaller tarafından yapılmış örs ve çekiç taşlarını ortaya çıkardıktan sonra tespit etti. Kemiğin içindeki yumuşak ve yenilebilir dokular olan ilikleri elde etmek için önce kemiklerin kırıldığı, ardından da yağlarını çıkarmak için kaynatıldığı tespit edildi. Neandertallerin hem ilikleri hem de kemiklerden çıkan yağı tükettiği, böylece hayvan leşlerinden maksimum düzeyde besin ve kalori sağladığı anlaşılıyor.

New Mexico Üniversitesi’nden ve çalışmaya dahil olmayan arkeolog Osbjorn Pearson, “Bu Neandertaller için şaşırtıcı derecede yaratıcı ve yenilikçi bir davranış” diyor.

Neandertaller Kimdi?

Modern insanın en yakın soydaşlarından biri olan Neandertaller, yaklaşık 400.000 yıl önce ortaya çıktı ve 34.000 yıl kadar önce yok oldu. Bu arkaik insanlara ait kalıntılar ilk olarak 19. yüzyılda keşfedildi ve o zamandan beri ortaya çıkan arkeolojik kanıtlar, Neandertallerin oldukça gelişmiş olduklarını gösteriyor. Alet yapıyorlardı, doğal yapıştırıcı üretiyorlardı ve muhtemelen sanat da icra ediyorlardı.

Neandertallerin büyük oranda etle beslendiği biliniyordu, ancak hayvan leşlerini nasıl işledikleri hakkında çok az bilgi vardı.

Almanya’daki Monrepos İnsan Davranışları Evrimi Arkeoloji Araştırma Merkezi ve Müzesi’nden çalışmanın başyazarı arkeolog Lutz Kindler, “Neandertallerin avlanma taktikleri, alışkanlıkları ve et ile ilik tüketimi hakkında çok şey biliyoruz… ama av ve kesim sonrası süreçler hakkında çok daha az bilgiye sahibiz” diyor.

“Emek Yoğun ve Zaman Alan Bir İşlem”

Arkeologlar, Almanya’nın merkezindeki Neumark-Nord adlı arkeolojik alanda, yağ çıkarmayı kolaylaştırmak için ezilmiş yaklaşık 2.000 kemik parçası buldu.

Çalışmanın ortak yazarı ve Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nde Paleolitik arkeoloji emekli profesörü Wil Roebroeks, “Büyük memelilere ait kemiklerin bu kadar çok küçük parçaya ayrılması emek yoğun ve zaman alıcı bir işlem. Bu da kemiklerin belirli bir amaç için işlendiğini açıkça ortaya koyuyor” diyor.

Kemiklerde kaynatılmaya dair izler bulunmasının yanı sıra, çoğu kemiğin yağ açısından zengin bölgelerden kırıldığı gözlemlendi. Bu da yağın kasıtlı olarak tüketim için çıkarıldığını destekliyor.

Pearson, Neandertallerin yağı zorunluluktan yemiş olabileceğini söylüyor. Bazen açlık dönemleri yaşıyorlardı ve kalori kaynaklarına büyük ihtiyaç duyuyorlardı. “Ve yağ, kalori bakımından tam bir enerji deposudur” diyor — çünkü yağ, karbonhidrat ve proteine kıyasla gram başına iki katından fazla kalori sağlar.

Roebroeks’e göre, bu kemikler ayrıca Neandertallerin bir tür gıda depolama sistemine sahip olabileceğini de gösteriyor. “Neandertaller, geçmişte varsayıldığından daha çok tarihsel olarak belgelenmiş avcı-toplayıcılara benziyordu” diyor.

Kindler, ortaya çıkan Neandertal uygulamaları ile modern insan davranışları arasındaki örtüşmelere dikkat çekiyor: “Hominidleri inceleyen arkeolojik bilim, bugünkü bizlerle geçmişteki onlar arasındaki benzerlikleri ortaya koyuyor” diyor.

Roebroeks ise Neandertallerin ne yediğini ve bu yiyecekleri nasıl elde ettiklerini anlamanın, insan adaptasyonlarını anlamamız açısından da önemli olduğunu belirtiyor. Kemiklerden elde edilen yağdan alınan ekstra kaloriler, insan evriminde büyük bir rol oynamış olabilir; çünkü daha sağlam bir diyet, yaşam süresini uzatabilir ve üreme oranını artırabilir.

Live Science. 3 Temmuz 2025.

Makale: Lutz Kindler et al. (2025). Large-scale processing of within-bone nutrients by Neanderthals, 125,000 years ago. Sci. Adv. 11.