Neandertaller Bu Kemiği Kaynatmış ve Desenler Kazımış

50.000 yıl önce bir geyik kemiğine kazınmış desen, modern insanlar gelmeden önce Neandertallerin kendi sanatsal geleneklerine sahip olduklarını gösteriyor.

On binlerce yıl önce Neandertallerin yaşadığı Almanya’daki bir mağarada keşfedilen gravürün, araştırmacılara göre bariz bir işlevi yok. Ancak Neandertallerin yaratıcılık kapasitesine yeni bir ışık tutuyor.

Avrupa’da keşfedilen Taş Devri sanat eserlerinin büyük çoğunluğu Homo sapiens’e atfediliyor ve uzmanlar uzun zamandır en yakın akrabalarımız olan Neandertallerin sembolik nesneler yaratmaya ancak onlarla karıştıktan sonra başladığını öne sürüyorlar.

(Araştırmaya Göre Neandertaller Sembolik Sanat Üretiyordu)

Ancak, Nature Ecology and Evolution dergisinde yayınlanan araştırmaya göre arkeologlar, radyokarbon tarihleme yöntemini kullanarak, yakın zamanda ortaya çıkarılan eserin en az 51.000 yaşında olduğunu belirlediler; bu, Homo sapiens’in Orta Avrupa’ya gelişinden yaklaşık 10.000 yıl öncesine tarihleniyor.

Çalışmada, “Neandertallerdeki soyut kültürel ifadeler için tek açıklayıcı faktör olarak Homo sapiens’in kültürel etkisi artık geçerli olamaz.” deniyor.

Araştırmanın yazarlarından biri olan Dirk Leder, kemiğin açıkça bir ifade aracını temsil ettiğini söylüyor. “Bir fikri, bir hikayeyi, bir gruba anlamlı bir şey ifade ettiğine oldukça inanıyoruz.”

‘Pratik kullanım yok’

Oyulmuş fosil, Einhornhoehle veya “Unicorn Mağarası” olarak adlandırılan iyi bilinen bir arkeolojik alanda bulundu.

Bilim insanlarının ilk olarak 1980’lerde Einhornhoehle’de, Buz Devri Neandertal iskanına dair kanıt buldukları yerdeki bu kemik parçası, 2017’de eserlerin keşfedildiği mağaranın çökmüş girişinin altındaki bir kazıdan geldi.

Nadir bir soyu tükenmiş dev geyiğin ayağından alınan kemik, bir iskambil destesinin yaklaşık yarısı büyüklüğünde (yaklaşık 5,5 santimetre uzunluğunda, 4 santimetre genişliğinde) ve üç santimetre kalınlığındaydı.

Kasıtlı olarak içine oyulmuş altı çapraz kesişen çizgi, bir yüzeyin çoğunu kaplayan bir tür şerit tasarımı oluşturuyordu. Çalışmaya göre öğenin pratik bir kullanımı yok. Bunun yerine, geometrik desenin kendisi asıl öğeyi oluşturuyor.

Çalışma, inek kemiklerini kullanarak nesneyi yeniden yaratmaya çalışan bir dizi deneyin, çakmaktaşı ile yontulmadan önce muhtemelen bir veya iki kez kaynatıldığını gösterdiğini bildiriyor.

“Kesiklerin yaratılmasına yol açan karmaşık üretim süreci, sistematik düzenlemeleri ve Alpler’in kuzeyindeki dev geyiklerin azlığı, kasıtlı bir eylem ve sembolik anlam kavramını destekliyor.”

Bir anlam taşıyor

Araştırmacılar, aynı döneme ait Neandertallere atfedilen birkaç keşfin; çakmaktaşı parçaları, ana kaya ve dişler üzerine kasıtlı olarak yapılmış çapraz tarama veya zikzak işaretleri içerdiğini söylüyor.

Ancak geyik kemiği, “şimdiye kadar bilinen, Neandertallerin en karmaşık kültürel ifadelerinden biri” olarak öne çıkıyor.

Leder, Homo sapiens sanatından farklı olarak, Neandertallere atfedilen çeşitli işaretli nesnelerin, belki de popülasyonlarının daha küçük, daha yayılmış kümelerde yaşadığı için birbirleriyle gerçekten karşılaştırılabilir olmadığını söylüyor.

“Bu şeylerle iletişim kuran nüfus içinde, sembollerin anlamının bir sonraki nesle aktarılmadığı ya da öylece yok olduğu fikrini destekliyor gibi görünüyor.”

Ancak yeni bulgunun Homo sapiens’ten daha eski olması, Neandertallerin daha kalıcı bir miras bırakmış olabileceği anlamına geliyor.

Leder, “Bugüne kadarki düşünce her zaman muhteşem Homo sapiens’in diğer türlere akıllı fikirler verdiğiydi.” diyor.

Son birkaç yılda, bir avuç araştırma, bunun tam tersi olabileceği fikrini öne sürüyor.

(‘Ejderha Adam’, En Yakın Akrabalarımızdan Biri Olabilir)

Bilim insanları Haziran ayında, insan evrimi anlayışımızı temelden değiştirebilecek başka bir keşifte bulundular: 140.000 yıldan önce, neredeyse mükemmel şekilde korunmuş büyük beyinli bir erkeğin kafatası. Kuzeydoğu Çin’de “Ejder Adam” olarak adlandırılan buluntu, bizimle Neandertallerden bile daha yakın akraba olan yeni bir antik insan türünü temsil ediyor.

AFP. 5 Temmuz 2021.

Makale: Leder, D., Hermann, R., Hüls, M. et al. (2021). A 51,000-year-old engraved bone reveals Neanderthals’ capacity for symbolic behaviour. Nat Ecol Evol.