Neandertal Mutfağı, Homo sapiens ile Benzer Özellikler Taşıyor

Neandertallerin ateş yakabilmeleri ve bunu diğer şeylerin yanı sıra yemek pişirmek için de kullanabilmeleri, onların zekalarının bir göstergesi. Trento Üniversitesi’nden arkeolog ve çalışmanın eş yazarı Diego Angelucci, “Bu, önceki çalışmalardan elde ettiğimiz gözlemlerimizi ve teorilerimizi doğruluyor.” diyor.

“Neandertaller sembolik düşünce yeteneğine sahipti, sanatsal nesneler yaratabiliyordu, kişisel süs eşyaları kullanarak vücutlarını nasıl süsleyeceklerini biliyorlardı ve son derece çeşitli bir diyetleri vardı. Buna ek olarak, bulgularımıza dayanarak, pişmiş yemek yeme alışkanlıklarının olduğunu kesin olarak söyleyebiliriz. Bu yetenek, onların kendilerinden binlerce yıl sonra yaşamış olan Homo sapiensler kadar yetenekli olduklarını doğruluyor.”

(İlgili: Fazla Otobur Olan Yerlerde Neandertallerle Uzun Süre Yaşadık)

Peki Neandertallerin ateşi kullanmayı bildiğini nasıl öğrendik? “Arkeologlar arasında Neandertallerin ateşi nasıl kullanacaklarını bildiklerine dair genel bir mutabakat var. Ancak, yıldırım gibi doğal süreçlerle başlayan bir ateşi kullanmak bir şey, ateşi yakmak, odunla beslemek ve yemek pişirmek, ısınmak ve savunma için kullanmak ise başka bir şeydir. Bu çalışmada, Neandertallerin ateş yakabildiklerine ve ateşin onların günlük yaşamlarında merkezi bir unsur olduğuna dair hiçbir şüphe olmadığını gösteriyoruz.”

Yirmi Yıllık Kazılar

Makale, aynı yerde bulunan üretilmiş ateş kalıntılarını belgeliyor ve karşılaştırıyor: Portekiz’in merkezindeki Gruta de Oliveira, Orta Paleolitik Çağ için Avrupa’nın en önemli arkeolojik alanlarından biri. Bu mağarayı istisnai kılan, 1989-2012 yılları arasında 20 yılı aşkın bir süre boyunca kazıların sistematik ve büyük bir titizlikle yürütülmüş olması.

Buradaki çalışmalar, Diego Angelucci ve Mariana Nabais ile birlikte çalışmayı kaleme alan Joao Zilhao başkanlığındaki uluslararası bir arkeolog grubu tarafından yürütüldü.

Mağara, tarihöncesi dönemde farklı dönemlerde yerleşim görmüş büyük bir kaynağın üzerinde farklı yüksekliklerde yer alan geniş bir mağara ağı olan Almonda karst sisteminin bir parçası. Bir dizi geçit içeren Gruta de Oliveira’nın en eski katmanları yaklaşık 120.000 yıl öncesine, en yenileri ise yaklaşık 40.000 yıl öncesine kadar uzanıyor: Neandertallerin ise 100.000 ila 70.000 yıl önce burada yaşadığına inanılıyor.

Angelucci, “Bizim için Almonda, yıllar boyunca bulduğumuz eserlerin ve kalıntıların çeşitliliği ve miktarı açısından çok önemli. Alt Paleolitik döneme ait kalıntılardan Mousterian kültürüne ait yontma taşlara kadar gerçekten her şey var.” diyor.

Ocak ve Yemek Kalıntıları

Ancak burada arkeologların dikkatini en çok çeken şey, mağarada kasıtlı olarak inşa edilmiş ve kullanılmış ocakların izleriydi. Arkeologlar, yaklaşık 30 metrekarelik ve altı metre derinliğindeki bir kazı alanında çeşitli stratigrafik seviyelerde yaklaşık bir düzine ocak buldular. Havza benzeri, dairesel yapılar kalıntılarla doluydu.

Ocakların içinden ve yakınından elde edilen bulgular, mağara sakinlerinin bunları yemeklerini pişirmek için kullandıklarını gösteriyor. “Yanmış kemikler, yanmış odun ve kül kalıntıları bulduk. Ayrıca altındaki kayalar ısı nedeniyle kızarmış durumdaydı: Bu çok önemli bir ayrıntı çünkü bize yapının birincil konumda olduğunu söylüyor. Ateş günlük yaşamlarında temel bir unsurdu. Ortamı konforlu hale getirir ve sosyalleşmeye yardımcı oluyordu. Belki de onlar için de geçerli olabilecek o temel ev fikrini geri veriyordu.”

Çeşitli Bir Diyet

Neandertaller ne yerdi? “Ne yediklerini ve hatta kullandıkları pişirme tekniklerini bile öğrenebildik. Pişirilmiş keçi, geyik, at, yaban öküzü, gergedan, kaplumbağa kalıntıları ve yanmış kemikler bulduk; bunlar muhtemelen kabukları üzerine yatırılmış ve sıcak taşlar üzerinde pişirilmişti.”

“Bu iç mağarada menüde et vardı, ancak Cartagena İspanya yakınlarındaki Batı Akdeniz’e bakan mağaralarda yapılan diğer kazılarda balık, midye ve yumuşakça kalıntıları, hatta kavrulmuş çam fıstığı bulundu. Neandertallerin çok çeşitli bir beslenme düzenine sahip olduğunu 2020 yılında Science dergisinde yayımlanan bir başka makalede zaten göstermiştik, ancak Portekiz’deki kazılar onların yemek pişirmek için ateş kullandıklarını daha da doğruladı.”

Yapılan kazılara rağmen arkeologlar Neandertallerin ateşi nasıl başlattıkları belirleyemedi.

“Belki de Neolitik dönemde olduğu gibi, çakmaktaşından kayaları başka bir kayaya vurarak kıvılcım çıkarıyorlardı. Bu, Buz Adam Ötzi’nin incelenmesiyle keşfedilen tarih öncesi bir teknik. Ancak şu ana kadar buna dair hiçbir kanıt bulamadık.”

Bununla birlikte, 30.000 yılı kapsayan bir dizi katmanın kazılması, arkeologlara verileri aynı bölgede Üst Paleolitik döneme kadar uzanan ve Homo sapiens’in bölgede doğrulandığı daha yakın bir dönemi içeren diğer alanlarla karşılaştırma fırsatı verdi. “Hiçbir fark bulamadık: mağaralarda benzer şekillerde yaşıyorlardı.”

University of Trento. 13 Ekim 2023.

Makale: Angelucci, D. E., Nabais, M., & Zilhão, J. (2023). Formation processes, fire use, and patterns of human occupation across the Middle Palaeolithic (MIS 5a-5b) of Gruta da Oliveira (Almonda karst system, Torres Novas, Portugal). Plos one, 18(10), e0292075.