Moleküler Arkeoloji: Eski Genler Bize Ne Anlatıyor?

150.000 ila 30.000 yıl önce Dünya’da en az sekiz farklı insan türü (belki daha fazla) olması muhtemel. Peki geriye neden sadece biz kaldık?

Viyana Üniversitesi’nden Tom Higham ve Katerina Douka, en son bilimsel yöntemleri kullanarak insan evriminin büyük bir gizemini çözmek istiyorlar: Neden geriye sadece biz insanlar kaldık? Higham ve Douka, iki farklı insan türünün birinci nesil çocuğunu bulan ilk kişilerdi. En son Science Advances’te olmak üzere yüksek etkili dergilerde sürekli olarak yeni sonuçlar yayınladılar.

Kadim kuzenlerimiz, modern insan DNA’sında düşündüğümüzden daha fazla mevcut: Modern insanlar, Neandertaller gibi arkaik gruplardan gelen küçük bir gen oranına sahip. Avrupa veya Asya kökenli her insanın kanında ortalama yüzde iki Neandertal DNA’sı bulunuyor. Afrika kökenli kişiler için bu sayı daha küçük. Bu, yalnızca modern insandaki bazı genetik eğilimleri açıklamakla kalmaz, aynı zamanda farklı insan türlerinin 40.000 yıldan daha uzun bir süre önce temas kurduğunun da kanıtını oluşturuyor.

(İlgili: Neandertal ve Denisovalı Melezi Denny ile Tanışın)

Homo sapiens: Sekiz veya daha fazla tür arasında kalan tek tür mü?

Eski kemik ve diş parçalarını incelemek, moleküler arkeologlar Tom Higham ve Katerina Douka’nın günlük işi. İkisi, çok önemli Paleolitik dönemde neler olduğunu daha iyi anlamak için son 15 yıldır başkalarıyla birlikte çalıştı.

150.000 ila 30.000 yıl önce Dünya’da en az sekiz farklı insan türü (belki daha da fazla) olması muhtemel ve bazen çiftleşme yoluyla genetik materyal alışverişinde bulundular.

Tom Higham şöyle açıklıyor: “Bugün, insan evrimi açısından çok sıra dışı bir zaman. Birkaç milyon yıl boyunca, gezegeni bizimle akraba olan farklı hominin gruplarıyla paylaştık ve şimdi sadece biz ve büyük maymun kuzenlerimiz var.”

Eski bir insan melezinin keşfi

Katerina ve Tom’un Sibirya’daki Denisova Mağarası’ndan analiz ettikleri küçük bir kemik, muhtemelen erken insanlık tarihi üzerine araştırmalar için en önemli keşiflerinden biri.

Katerina Douka şöyle açıklıyor: “Farklı türlerin bir araya gelip gelmediği sorusu üzerine araştırmacı grupları arasında şiddetli tartışmalar yaşandı. Diğer bilim insanları, türlerin bir arada var olduğuna ve hatta birbirleriyle tanıştığına bile inanmıyorlardı.”

Bu durum, 2010 yılında, yaşayan insanların DNA’larının bir kısmını paylaştığını gösteren Neandertal genomunun yayınlanmasıyla kökten değişti. İnsanlar gerçekten de Neandertallerle çiftleşmişti.

Ama bu ne kadar yaygındı? Düşündüğümüzden daha düzenli bir şekilde olmuş gibi görünüyor. Katerina Douka, “2015 yılında, ZoomMS adı verilen devrim niteliğinde bir kolajen parmak izi yöntemini kullanarak küçük bir insan kemiği parçası bulduk. Kemikteki antik mitokondriyal DNA, başlangıçta onu bir Neandertal’e atadı. Ancak tam olarak diziledikten sonra, annesi Neandertal, babası Denisovalı olan tahmini 13 yaşındaki bir kıza ait olduğunu keşfettik. Bu, iki farklı insan türünün birinci nesil çocuğuna dair ilk bulguydu.” diyor.

Tom Higham, “2010’dan önce bu tür analizler mümkün değildi çünkü o zamanlar yöntemler yoktu. Artık küçük arkeolojik kemik parçalarından birkaç miligram toz alabilir ve kemikleri türlere göre tanımlayabiliriz, böylece bu küçük Denisovalı kemiği gibi saklanan potansiyel insan kemiği parçaları bulabiliriz. İnsan kalıntılarını inceleme yöntemlerinin bu kadar çarpıcı biçimde gelişmesi oldukça inanılmaz.” diyor.

“Son 20 yılda, önemli arkeolojik soruları yanıtlamak için uygulayabileceğimiz yöntemlerde patlama yaşandı.”

University of Vienna. 2 Haziran 2022.

Makale 1: Slimak, L., Zanolli, C., Higham, T., Frouin, M., Schwenninger, J. L., Arnold, L. J., … & Metz, L. (2022). Modern human incursion into Neanderthal territories 54,000 years ago at Mandrin, France. Science advances, 8(6), eabj9496.

Makale 2: Slon, V., Mafessoni, F., Vernot, B. et al. (2018). The genome of the offspring of a Neanderthal mother and a Denisovan father. Nature 561, 113–116.