Mezopotamya’da Binlerce Yıllık Devasa Bir Sulama Ağı Bulundu

Güney Mezopotamya’daki Eridu bölgesinde keşfedilen geniş sulama kanalı ağı, erken dönem tarım uygulamalarına dair önemli bilgiler sağlıyor.

Jeoarkeolog Jaafar Jotheri liderliğindeki araştırma ekibi, MÖ birinci binyıldan daha eski olan kapsamlı bir su yönetim sistemini ortaya çıkardı.

Keşif, MÖ 6. yüzyıldan erken birinci binyıla kadar olan dönemde Fırat Nehri’ni kullanarak tarım yapılan alanların nasıl sulandığını anlamamıza yardımcı oluyor.

Bu bulgu, eski sulama sistemlerine dair bilgimizi artırmanın yanı sıra, eski dönem çiftçilerinin ustalığını ve çevresel değişimlere uyum sağlama becerilerini de gözler önüne seriyor. Çalışmanın detayları Antiquity dergisinde yayımlandı.

Antik Peyzajın Korunmuş Hali

Günümüz Irak’ında, Basra yakınlarında bulunan Eridu bölgesi, Fırat Nehri’nin birinci binyılın başlarında yön değiştirmesiyle terk edilmiş ve kurak bir araziye dönüşmüştü.

Bu doğal değişim, bölgeyi diğer Mezopotamya bölgelerinin aksine modern sulama kanalları veya nehir tortulları altında gömülmekten korudu.

(İlgili: Irak’ta Arkeologlar Anıtsal Lamassu Kabartmasını Ortaya Çıkardı)

Araştırmacılar jeolojik haritalar, uydu görüntüleri, drone fotoğrafları ve saha çalışmaları kullanarak antik Fırat’a doğrudan bağlı 200’den fazla ana kanal tespit etti.

Buna ek olarak, 4.000’den fazla küçük kanalın haritasını çıkardılar ve bu kanalların 700’den fazla çiftlik ile bağlantılı olduğunu belirlediler.

Gelişmiş Sulama Teknikleri

Bu karmaşık sulama sistemi, eski Mezopotamya çiftçilerinin ileri düzey su yönetimi tekniklerini kullandığını gösteriyor.

Yüksek nehir setleri, yerçekimi yardımıyla suyun çevredeki tarlalara akmasını sağlarken, bu setlerdeki kırılmalar (crevasse splays) suyun taşkın alanına yayılmasına yardımcı oluyordu.

Bu teknikler, çiftçilerin nehir boyunca her iki yakada da tarım yapmasına olanak tanırken, kuzey kıyısının daha yoğun şekilde tarım yapılan bölge olduğunu ortaya koydu.

Yüzyıllar Boyunca Gelişen Bir Sistem

Araştırma, sulama sisteminin yüzyıllar içinde nasıl evrildiğini de ortaya koyuyor.

Kanalların bakımı büyük emek ve uzmanlık gerektiriyordu ve araştırmacılar, farklı dönemlerde farklı sulama ağlarının aktif olarak kullanıldığını düşünüyor.

İleri araştırmalarla kanalların kesin tarihlendirilmesi hedefleniyor ve böylece tarımsal uygulamalardaki değişimlerin zaman içindeki gelişimi daha iyi anlaşılabilecek.

Ayrıca, sulama sisteminin tasarımını antik çivi yazılı metinlerdeki açıklamalarla karşılaştırarak, Mezopotamya’daki tarımsal yönetim hakkında daha fazla bilgi edinmek mümkün olabilir.

Durham University. 6 Mart 2025.

Makale: Jotheri, J., Rokan, M., Al-Ghanim, A., Rayne, L., de Gruchy, M., & Alabdan, R. (2025). Identifying the preserved network of irrigation canals in the Eridu region, southern Mesopotamia. Antiquity, 1–7.