Mayaların Çöküşe Götüren Temel Etken Kuraklık Olmayabilir

Yeni bir çalışma, Maya uygarlığının çöküşünde temel itici güç olarak kuraklığın oynadığı rol konusunda şüphe uyandırıyor.

Güneydoğu Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nda ve Orta Amerika’da, 9. yüzyılın sonunda bir dizi kuraklığın meydana geldiği konusunda hiçbir tartışma yok. Bu dönemde Maya şehirleri de gizemli bir şekilde nüfusu kaybetmeye başlamıştı.

Mayaların çoğunlukla kuraklığa duyarlı mısır, fasulye ve balkabağına bağımlı olduğuna inanan bazı bilim insanları, bu kuraklığın açlıkla sonuçlandığını varsayıyorlar.

Bununla birlikte, arkeolog Scott Fedick ve bitki fizyologu Louis Santiago tarafından yapılan yeni bir analiz, Mayaların çoğu kuraklığa son derece dayanıklı olan yaklaşık 500 yenilebilir bitkiye sahip olduğunu gösteriyor.

(İlgili: Dışkılar, Mayaların İklim Değişikliğinden Etkilendiğini Gösteriyor)

Bu analizin sonuçları şimdi Proceedings of the National Academy of Sciences’da yayımlandı.

Santiago, “En aşırı kuraklık durumunda bile – ve şimdiye kadarki en aşırı durumun meydana geldiğine dair net bir kanıtımız yok – 59 yenilebilir bitki türü hayatta kalabilirdi.” diyor.

Mayaların yönelebileceği en dayanıklı bitkilerden bazıları, yenebilir yumruları ile manyok ve palmiye kalplerini içeriyordu.

Bir diğeri, Mayalar tarafından ehlileştirilen ve bugün onların torunları tarafından yenen bir ağaççık olan chaya’dır. Bu bitkinin yaprakları protein, demir, potasyum ve kalsiyum bakımından yüksektir.

Santiago, “Chaya ve manyok birlikte çok miktarda karbonhidrat ve protein sağlıyordu.” diyor.

Maya yerlilerinin tükettiği gıda bitkilerinin ana listesi bulunamadığı için Fedick, kısa süre önce Maya bitkilerinin onlarca yıllık bilgisinden yararlanan bir listeyi derledi ve yayınladı.

Maya’daki toplumsal bozulmaların nedeni olarak kuraklık hakkında pek çok spekülasyonla karşı karşıya kalan ekip, listedeki 497 bitkinin tümünü kuraklık toleransı açısından incelemeye karar verdiler.

Fedick, “Botanikçiler kuraklığa dayanıklılık üzerine çalıştıklarında genellikle belirli bir bitkiden veya belirli bir ekosistemden bahsederler. Bu projenin bu kadar zorlu olmasının nedenlerinden biri, tüm bir uygarlığın beslenme florasını (yıllık bitkiler, uzun ömürlü bitkiler, otlar, ağaçlar, evcil hayvanlar ve yabani türler) incelememizdir. Eşsiz bir çalışmaydı.” diyor.

Araştırmacılar, antik Maya toplumunun neden çözüldüğüne dair net bir cevaba sahip olmasalar da, sosyal ve ekonomik çalkantıların rol oynadığından şüpheleniyorlar.

Fedick, “Bildiğimiz şey, kuraklığın tarımsal çöküşe yol açtığı düşünülen aşırı basit açıklamanın muhtemelen doğru olmadığı.” diyor.

Araştırma ayrıca kuraklık ve iklim değişikliğinden kurtulmak için çeşitli bitkilerden yararlanmanın önemini de gösteriyor.

Santiago, “Bir dizi kuraklık yaşanmış olsa bile, çeşitli dayanıklı mahsulleri sürdürmek, hem eski hem de modern insanların uyum sağlamasını ve hayatta kalmasını sağlayabilir.” diyor.

University of California – Riverside. 5 Ocak 2022.

Makale: Fedick, S. L., & Santiago, L. S. (2022). Large variation in availability of Maya food plant sources during ancient droughts. Proceedings of the National Academy of Sciences, 119(1).