Kelt Sanatının Asya ile Bağlantısı Olabilir

Oxford Üniversitesi’nin yönettiği bir proje, Kelt sanatının yayılması ve etkisine ışık tutuyor.  Projede cevaplanması umulan sorulardan en ilginç olanı Kelt sanatının Avrasya coğrafyasıyla bir bağlantısı olup olmadığı.

Wandsworth kalkanı süslemesi. Thames Nehri, Londra, M.Ö. 300-200, Tunç; Görsel: British Museum

Bugüne kadar Kelt eserleri Avrupa sanatındaki gelişmeler üzerinden incelenmişti, fakat bu araştırmada Kelt sanatı ile Demir çağında Avrasya steplerinde karşılaştığımız sanat eserleri arasındaki ilişkilere de değiniliyor. Bu araştırma kapsamında çeşitli kazılarda ele geçirilen ya da müzelerde bulunan ve üzerlerinde sarmal, daire, birbirinin içine geçmiş desenler veya helezonlarla resmedilmiş hayvan ve bitki resimleri bulunduğu için Kelt eserleri olarak adlandırılan eserler incelenecek.

Araştırdıkları ana konulardan biri Orta Avrupa Keltleriyle onların Avrasyalı göçebe komşuları arasındaki ilişki. Genellikle İskitler ya da Sarmatlar olarak bilinen bu göçebeler Orta Asya ve Çin’in doğusundan Avrupa’ya kadar uzanan steplerin Avrupa’ya yakın olan kısmında yaşıyorlardı. Daha sonra İpek Yolu’nun bir parçası haline gelen bu yarı-çöl ve stepler arasında uzun yıllar kullanılan bağlantı yollarının, Doğu ile Batı arasındaki sanatsal ve kültürel etkileşimlerin gelişmesinde önemli bir rol oynadığı düşünülüyor.

Tunç dizgin halkası, Britanya, Demir Çağı. Görsel: Ashmolean Müzesi, Oxford Üniversitesi

Sibirya, Moğolistan ve Kazakistan dağlarında Demir Çağından kalma mezarlarda çok sayıda yerel eserin yanı sıra Roma cam eserleri, Çin ipeği ve Orta Asya tekstilleri de ele geçirildi. Yerel eserler Kelt sanatından farklı olmalarına rağmen üzerlerindeki karmaşık desenlerde Kelt sanatında kullanılan sarmal stillerini çağrıştırıyor. Araştırmacılar bu birbirinden uzak sanatsal anlatımların birbiriyle, eğer varsa, nasıl bir bağlantısı olduğunu araştıracak.

Ekip, ayrıca, “Bağlamında Avrupa Kelt Sanatı” projesi kapsamında Fransa, Almanya, İsviçre, Avusturya ve Çek Cumhuriyeti’ndeki müze koleksiyonlarını da inceleyecek. Yine bu proje kapsamında Avrupa’daki Kelt sanatı üzerine kapsamlı bir veritabanı oluşturabilmek için bu konudaki bütün veriler bir araya toplanacak. Bu çalışma geleneksel olarak Kelt dünyası kabul edilen bölgenin dışında kalan Kelt sanatına dair buluntulara da odaklanacak.

Projenin lideri, Oxford Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Profesörü Chris Gosden: ‘Avrupa’da Kelt sanatı, İskoçya ve İrlanda gibi ülkelerle sıkı bir şekilde ilişkilendiriliyor, ancak artık Avrupa ve Asya’da birbiriyle bağlantılı sanat stilleri olup olmadığı konusuna daha geniş kapsamlı bir açıdan yaklaşıyoruz. Betimlemelerin eylemlerle ve belki de değişen bilinç durumlarıyla ilgili olduğundan şüpheleniyoruz. Kelt sanatında kullanılan betimlemeler animistik inançlarla, yani ruhların maddesel dünyada yaşadığı ve insan, hayvan, bitki ve objelerin arasındaki sınırların bulanık olduğu bir dünyayla ilişkili olabilir,” diyor.

Oxfordshire’da bir nehirde bulunan Wittenham Kılıcı, Geç Demir Çağı. Görsel: Ashmolean Müzesi, Oxford Üniversitesi

Avrupa’da Kelt sanatının MÖ. 500 civarında, Akdeniz sanatında yeni bir “realizm” akımının başladığı dönemlerde ortaya çıktığı düşünülüyor. İki sanat akımı birbiriyle bağlantılı olmasına rağmen Kelt sanatının yaratılmasındaki ilham, Yunan ve Roma’nın Klasik sanatıyla tam bir zıtlık oluşturuyordu. Hem Kelt sanatı hem de Klasik sanat, iki kıtanın etkileşimiyle ortaya çıktı, ancak Kelt sanatı, biçim değiştiren betimlemeleriyle stepleri aşarak Çin sınırlarına dayandı.

Doğunun Kelt sanatına etkilerini inceleyen bu proje, Oxford’dan Profesör Dam Jessica Rawson’ın Orta Asya step kültürünün Çin’in gelişmesine etkilerini inceleyen büyük araştırma projesiyle de kesişiyor.