Kediler İlk Tarımcılar ve Vikingler Sayesinde Dünyaya Hakim Oldu

Evcil kedilerin erken kökenleri hala gizemini koruyor, ancak yeni bir genetik analiz, kedilerin ilk çiftçiler ve hatta Vikingler ile dünyayı dolaştığını ortaya çıkardı.

Yaban Afrika kedisi. F: Wikipedia.

MÖ. 13.000 ila MS. 800 yılları arasında yaşamış 200’den fazla kedi kalıntısı üzerinde yapılan geniş çaplı bir analiz, antik kedilerin iki büyük dalgada dünyaya yayıldığını gösteriyor. İlk dalgada kediler, ilk tarımcı toplumların yanında Ortadoğu’dan Doğu Akdeniz’in içine doğru yayıldı. İkinci dalgada ise, kedilerin dini öneme sahip olduğu ve hatta mumyalandığı Antik Mısır’dan deniz yoluyla Afrika ve Avrasya’ya yayıldılar.

Antik Mısır’dan bir kedi mumyası. F: British Museum.

Bu keşif, Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’daki arkeolojik alanlarda günümüze kadar kalıntıları ulaşabilmiş 209 kedinin mitokondriyal DNA analizleri sonucunda yapıldı. Mitokondriyal DNA, sadece anneden çocuğuna geçiyor ve hem anne hem babadan yavruya geçen nükleer DNA’dan tamamen farklı. Analiz edilen kedi kalıntıları, insanların tarıma geçmeden hemen önceki döneminden, MS. 8. yüzyıla kadarki dönem arasına tarihleniyordu. Araştırma sonuçları, 14-16 Eylül arası Oxford Üniversitesi’nde düzenlenen 7. Biyomoleküler Arkeoloji Sempozyumu’nda açıklandı.

Araştırmanın yazarlarından evrimsel genetik uzmanı Eva-Maria Geigl, bütçe yetersizlikleri nedeniyle kedilerin evcilleşme araştırmalarının, köpeklerin evcilleşme araştırmalarının çok gerisinde kaldığını söylüyor. Arkeolojik kanıtlar, insanlar ve kediler arasındaki etkileşimin tarıma geçiş sürecinde başladığını gösteriyor. 2004 yılında araştırmacılar, Kıbrıs adasında bir insan ve kedinin beraber gömüldüğü bir mezar bulmuşlardı. Söz konusu mezar tam 9500 yıl öncesine tarihleniyordu. Bu keşiften önce kedilerin Antik Mısır’da yaklaşık 4000 yıl önce evcilleştirildiği düşünülüyordu. Mısır’da yer alan Hierakonpolis Antik Kenti’ndeki bir mezarda bulunan iki kedi ve dört yavrusu ise yaklaşık 6000 yıl önce bir çeşit kedi yetiştiriciliğinin varlığını gösteriyordu.

Antik Mısır’dan bir kedi mumyası. F: Natural History Museum.

2013 yılında yayımlanan bir makaleye göre, Çin’deki tarımcılar da yaklaşık 5300 yıl önce kedileri evcilleştirmiş olabilirdi. Birkaç kedi kemiğine dayanarak, kedilerin yoğun bir şekilde darı yediğini ya da bol miktarda darı tüketen kemirgenleri yediklerini ortaya çıkmıştı. İnsanlar bir şekilde tarlalarına zarar veren kemirgenlerden kurtulmak için kedileri teşvik etmiş olmalıydı.

Yaban İskoç kedisi. F: Chester Zoo

Yapılan araştırmaya göre kedilerin dünyaya ikinci büyük yayılımı, ilk yayılımından çok uzun bir zaman sonra gerçekleşti. İlk yayılımını MÖ. 4. yüzyılda ilk tarımcı insanlarla yapmış olan kediler, ikinci yayılımını Vikinglerle beraber MS. 4. yüzyılda yapmıştı. Antik Mısır kedilerinin mitokondriyal DNA’sı, Almanya’nın kuzeylerindeki MS. 700 ila MS. 1000 yıllarına tarihlenen bir Viking yerleşmesine kadar takip edilebildi. Araştırmacılar, Vikinglerin gemilerinde fareleri uzak tutabilmek için kedi beslemiş olabileceklerini düşünüyor.

Köpeklerin Kökeni Orta Asya’ya Dayanıyor

Nature. 20 Eylül 2016.