İspanya’daki Bu Mağara Binlerce Yıl Mezarlık Olarak Kullanılmış

Kemikler Neolitik Çağ’dan Tunç Çağı’na kadar olan mezarları gösteriyor ve mağara ayrıca Neandertaller tarafından da kullanılmış olabilir.

Arkeologlara göre, şu anda kuzeydoğu İspanya’da yaşamış eski insanlar, yaklaşık 7.000 yıl öncesinden başlayarak, ölülerini bir mağaranın derinliklerine gömerek, yaklaşık dört bin yıla yayılan ve şu anda 7.000’den fazla kemik içeren bir tür mezar alanı yarattılar. Ayrıca mağaranın bundan onbinlerce yıl önce kullanıldığına dair belirtiler de mevcut.

Katalan İnsan Paleoekolojisi ve Sosyal Evrimi Enstitüsü’nden (IPHES) araştırmacı arkeolog Antonio Rodríguez-Hidalgo, Cova dels Xaragalls’ın (Geçit Mağarası) “toplu bir mezar yeri” olduğunu söylüyor.

Rodríguez-Hidalgo, insanların yaklaşık 7.000 yıl öncesinden başlayarak Neolitik dönemin sonlarında, Kalkolitik dönemin çoğunda ve yaklaşık 3.000 yıl önce İspanya’da sona eren Tunç Çağı boyunca mağara içindeki ortak mezarlara gömüldüğünü belirtiyor.

(İlgili: Neolitik Mezarlarda Etleri Kemiklerinden Ayrılmış İskeletler Bulundu)

Ölülerle birlikte gömülen mezar eşyalarının (tipik olarak çömlek, çakmaktaşı aletler ve kolyeler) analizi, Geç Kalkolitik ve Tunç Çağı’nda yüksek statülü bireylerin mağaraya tek başına gömüldüğünü, mağara içindeki toplu mezarların ise hâlâ toplumun alt kesimindeki insanlar için kullanıldığını ortaya koydu.

Rodríguez-Hidalgo, bazı bireylerin zengin silah ve diğer eşya koleksiyonlarıyla birlikte gömüldüğü Tunç Çağı’nda mezar eşyalarının özellikle bol olduğunu söylüyor.

Tunç Çağı kafataslarından birinin kafatasında trepanasyonla yapılmış bir delik vardı. Bu kişinin çeşitli hastalıklardan muzdarip olduğu anlaşılıyor ve bunun bir tedavi girişimi olabileceği düşünülüyor. Yine de Rodríguez – Hidalgo, “kafasına açılmış delikte kemik iyileşmesi olmadığı için müdahaleden sağ kurtulamadığını biliyoruz” diyor.

Bu, şu ana kadar Cova dels Xaragalls’ta bulunan tek trepanasyon kafatası olma özelliğini taşıyor, ancak İspanya’daki diğer tarihöncesi kafataslarında 100’den fazla trepanasyon izi bulundu.

Neandertaller yaşamış olabilir mi?

Cova dels Xaragalls, Barselona’nın yaklaşık 90 kilometre batısındaki dağlarda yer alıyor. 20. yüzyılda ve 2008’de birçok kez kazıldı. Rodríguez-Hidalgo ve meslektaşları Aralık 2023’te mağarada daha fazla kazı gerçekleştirdi.

Mağaranın Neolitik dönemden Tunç Çağı’na kadar (yaklaşık 4.000 yıllık bir süre) mezarlar için kullanıldığına dair belirtilere ek olarak, son kazılarda mağaranın bir kısmında 45.000 yıldan daha eskiye tarihlenen yaban keçisi kemikleri ve odun kömürü ortaya çıkarıldı. O dönemde bölgede Neandertaller yaşıyordu; Paleoantropologlar anatomik olarak modern insanların (Homo sapiens) yaklaşık 40.000 yıl önce Avrupa genelinde Neandertallerin yerini aldığını düşünüyor.

Rodríguez-Hidalgo, “Bu, Neandertallerin de mağarayı kullanmış olabileceği ihtimalini ortaya çıkarıyor. Bu teyit edilmesi gereken bir şey.” diyor.

Mağaranın sürekli olarak mezar amaçlı mı kullanıldığı yoksa farklı dönemlerde farklı gruplar tarafından mı kullanıldığı belli değil.

Rodríguez-Hidalgo, “Şu anda mağaranın binlerce yıl boyunca mezar olarak kullanıldığını anlamamıza olanak tanıyan birkaç tarihimiz var. Şimdi bunun sürekli olup olmadığına karar vermeliyiz; bu noktayı açıklığa kavuşturmak için kapsamlı bir radyokarbon tarihlemesi yapmamız gerekiyor.” diyor.

Mezar alanı

En son keşifler, cenaze geleneklerinin zaman içinde nasıl değiştiğinin grafiğini çıkarmaya yardımcı olabilir. Rodríguez Hidalgo, her ne kadar mağaranın bu amaçla kullanıldığı binlerce yıl boyunca mezarların pek çok detayının değişmesine rağmen, her mezara kendi özel alanı verilmiş gibi göründüğünü söylüyor.

“Vadilerin verimli bölgelerinde yaşayan insanlar, ölülerin cesetlerini oraya koymak için küçük bir dağa tırmanmak zorunda kalıyorlardı. Neolitik dönemden Tunç Çağı’na kadar farklı grupların daha önceki mezarlara saygı duyduğu görülüyor.”

Arkeoloji ekibi Cova dels Xaragalls’ı bir kez daha ziyaret etmeyi planlıyor.

Rodríguez-Hidalgo, “Antik DNA analizi, çömlek analizi, paleoantropolojik çalışmalar yapıyoruz ve mezar hediyesi olarak bulduğumuz metallerin bileşimini ve kökenini analiz ediyoruz. Mağara uzun süre ölü gömme amaçlı kullanıldığı için burası önemli bir yer.” diyor.

Live Science. 7 Mart 2024.