İnsanlar ve Köpekler 10.000 Yıldır Birlikte Kızak Yapıyor

Genom dizilimine göre, Sibirya’da bulunan bir köpeğin 9.500 yıllık kalıntıları Grönland’da yaşayan kızak köpeklerine oldukça benziyor. Keşif, insanların 10.000 yıl önce kızakları çekmek için köpek yetiştirdiğini gösteriyor.

Yeni araştırma, kızak çeken köpeklerin, yüksek yağlı diyetle büyüyebilme yetisi gibi sert yaşam biçimine adaptasyon geliştirdiğini söylüyor.

Hayvanların genetik tarihine derinlemesine inen bir araştırmaya göre, sert Arktik (Kuzey Kutup Bölgesi) tundraya özgü kabarık, kıvrık kuyruklu bir tür olan Grönland kızak köpekleri, en eski köpek ırkı olabilir.

Huskyler ve Alaska kurtlarının çeşitli türlerini içeren soy ağacının kızak köpekleri dalı, 1989’da bir ırk haline gelen labradoodle gibi bir tür karşısında, 9.500 yıl önce köpeklerin geri kalanından ayrıldı.

(‘Süs Köpeklerinin’ Tarihi 2.000 Yıl Öncesine Uzanıyor)

Bilim insanları köpeklerin muhtemelen Avrasya kurtlarından evrildiğini biliyorlar; fakat bu dönüşümün tam olarak ne zaman veya nerede gerçekleştiği büyük bir gizem. Kızak köpeklerinin genetiğini ve dünyadaki yerlerini daha iyi anlamak için bilim insanları, Sibirya’nın Zhakhov arkeolojik bölgesinden, yaklaşık 9.500 yıl öncesine tarihlenen bir köpeğin genomunu dizilediler.

Danimarka’da Kopenhag Üniversitesi’nde paleogenetikçi ve doktora öğrencisi olan baş yazar Mikkel Holger Sinding, “Aslında evcil köpeklerin bir tür öncüsünü bulacağımızı umuyordum.” diyor.

Bunun yerine o ve meslektaşları bugünün kızak köpekleri ile Zhakhov köpeğinin aynı sınıftan geldiğini keşfettiler.

Bu durum, tüm köpeklerin bundan daha önce farklılaşmış olması gerektiği anlamına geliyor.

Sinding, bunun olağanüstü bir keşif olduğunu, çünkü köpeklerde türlere ayrılmanın ilk kesin tarihini verdiğini söylüyor. Ayrıca köpek evcilleştirmenin kendi içinde önemli bir ipucunu veriyor.

Soğuk İçin Adaptasyon Sağladı

Eski ve modern köpeklerle kızak köpekleri arasındaki genleri diğer ırklarınkiyle karşılaştıran analizler, yüksek yağlı diyetle büyüyebilme yetisi gibi Arktik yaşama etkileyici ve eşsiz bir adaptasyonun bütün çeşitlerini ortaya çıkarıyor.

Sinding, “Boz ayı ile kutup ayısı arasındaki en büyük farklardan biri, kutup ayısının fazla miktarda balık yağı yemek için özel genetik bir adaptasyona sahip olmasıdır ve biz kızak köpeklerinde de neredeyse aynı çözümü görüyoruz.” diyor.

(Antik Dönemde Köpeklere Yazılmış 8 Dokunaklı Yazıt)

Bu durum, Kutup bölgesinin Eskimo ve Thule halkı ile çalışan köpekleri, fok ve balina gibi yağ bakımından zengin deniz memelilerini avlayarak binlerce yıl ayakta kaldığı için mantıklı geliyor.

Bilim insanları, Zhakhov köpeğinin DNA’sını yaklaşık 33.000 yıl önce yaşamış Sibirya Pleistosen kurdu olan daha eski bir köpekgil ile de karşılaştırdılar. Modern kurtların ve evcil köpeklerin genomlarının yanısıra, ekip dikkat çekici bir şekilde, kızakçı köpeklerin son 9.500 yılda diğer ırkların aksine, gri kurtlarla da etkileşime geçmediğini ortaya çıkardı.

Bu durum, yerli halkın köpek-kurt çiftleşmesini belgelediği göz önüne alındığında oldukça tuhaf. Kurt genetiğinin izlerinin Grönland kızak köpeklerinin genomunda görünmemesi, ya melezlerin hayatta kalmayı başaramadığını ya da insanların onları çiftleştirmediğini düşündürüyor.

Araştırma ayrıca kızak köpekleri genomlarının, düşük oksijen koşullarında kızak çekme gibi soğuk ortamlara uyumla ilgili mutasyonları içerdiğini gösteriyor.

Bu çalışmadan farklı olarak köpekgil genomları üzerinde çalışan Ulusal Sağlık Enstitüsü’nden genetikçi Elaine Ostrander, “Dolayısıyla bu, nefes alamasanız bile  egzersiz yapabilmeniz demektir.” diyor.

Başka bir mutasyon ise kızak köpeklerinin yalnızca soğuğa dayanmak için değil aynı zamanda efor harcadıktan sonra soğuması için de gerekli olan vücut sıcaklığını çok iyi şekilde düzenlemesine izin veriyor.” diyor. Bu durum, sıcaklığını hassas bir şekilde ayarlayabilen ve soğuğa uyumlu bir hayvan olan yünlü mamuttaki genetik mutasyona bire bir benziyor.

Mutlu bir Kızak Köpeğine Sahip Olmak

İlginç biçimde böyle özellikler günümüz köpeklerinde hala bulunuyor ve bir evcil hayvanı özellikle de safkanları edinenlere yararlı bir rehberlik sağlıyor.

Çalışmada yapılan tüm coğrafi ve evrimsel bağlantılara ek olarak, Ostrander “Modern evcil hayvanlarımız hakkında nasıl düşünmemiz gerektiğine dair bir bağlantının kurulması gerçekten önemli.” diyor.

Örneğin hayvanların genlerine dayanarak Sinding, kızak köpeği sahiplerine nişastalı, yüksek karbonhidratlı diyetlerden kaçınmalarını öneriyor ve “Onlara protein ve yağ veriniz, çünkü bunun için adaptasyon sağladılar.” diye ekliyor.

Çalışma aynı şekilde bu köpeklerin bütün gün bir dairede oturmak yerine, hareket etmeye evrildiğini gösteriyor. Ostrander ayrıca çok fazla egzersiz öneriyor ve göreve dayalı oyunun önemli olduğunu söylüyor.

Ek olarak “Evcil hayvan sahipleri yeni bir yavru seçmeden önce iklimi de düşünmeliler, çünkü kızak köpeklerinin vücut ısısı kolayca yükselir, bu nedenle sıcakta ve nemli ortamlarda daha uyuşukturlar. Ayrıca onları kara götürün, nasıl mutlu olduklarını görürsünüz.” diyor.

Sinding bu aşamadan sonra, Zhakhov kızak köpekleri ile şimdiki köpekler arasında köpekgil evriminde ne olduğunun gizemini çözmek istiyor.

Ayrıca “Bu, 9.500 yıllık bir boşluk ve bu iki nokta arasında araştırmak istediğimiz çok fazla tarih var.” diyor.

National Geographic. 25 Haziran 2020.