İnsan Evriminde Taşıma Kaplarının Kritik Önemi

Son zamanlarda internette arkeolojiye dair en yaygın “gizemlerden” biri olan bu el çantalarına mutlaka denk gelmişsinizdir.

Birbirinden zaman ve coğrafya olarak çok farklı yerlerde tasvir edilmiş bu “el çantaları” arasındaki benzerlik, her zamanki gibi sayısız uzaylı ve üst teknoloji teorilerinin ortaya atılmasına neden oldu. O halde taşıma kaplarının on binlerce yıldır ne kadar değiştiğini (ya da değişmediğini) birlikte inceleyelim.

Bugün, süpermarketteki ucuz kanvas çantalardan fiyatı 2.000.000 dolara kadar çıkan tasarımlara kadar çantalar her yerde.

Ancak arkeolojik kanıtlar, on binlerce yıldır taşınabilir kaplar (çantalar ve diğer taşıma araçları) kullandığımızı gösteriyor.

Son buzul çağının (yaklaşık 12.000 yıl önce) sona ermesinden sonra hareketsiz yaşam kök salmadan önce, insanlar avlandı, balık tuttu ve günlük yaşam için ihtiyaç duydukları her şeyi topladı.

(Gündemi Sürekli Meşgul Eden 5 Asparagas Arkeoloji Haberi)

Çantalar olmasaydı, böyle göçebe bir yaşam tarzı, herhangi bir zamanda yanımızda yalnızca birkaç aletin tutulabileceği anlamına gelirdi. Bu birkaç alet dışındaki herhangi bir şey, ihtiyaç duyulduğu zaman ve yerde yapılmalı veya stratejik yerlere bırakılmalıydı.

Taşıyıcı kaplar ile birlikte atalarımız birçok aleti yanında taşıyabiliyordu ve aletlerin önceden yapılmasının bir faydası vardı – sadece ara sıra kullanılanlar bile.

1991 yılında İtalya’nın Tyrol eyaletindeki Ötztal Alpleri’nde bulunan 5.300 yıllık donmuş adamı düşünün: Ötzi.

Ötzi, sicim ve huş ağacı sepetlerinde balta, yay ve ok, hançer, tıbbi mantarlar ve ateş yakma kiti de dahil olmak üzere düzinelerce alet taşıyordu.

Kemerine dikilmiş bir kese, bir delgi, bir bız ve bir kazıyıcı gibi küçük aletler içeriyordu.

Bu tür aletleri taşımak, insanların beklenmedik olaylara hazırlıklı olmalarına sağlamakta büyük bir avantajdı.

İnsanlar taşınabilir kapları ne zaman icat etti?

Sepetlerin, ağların ve çömleklerin göstergeleri, ahşap ve dikitlerden yapılmış konteynerler göz önüne alındığında yaklaşık 30.000 yıl öncesine dayanıyor.

Bu yılın başlarında yayımlanan bir araştırmada, 41.000 ila 52.000 yıllık bir Neandertal bölgesinde bulunan iç kabuk liflerinden yapılmış üç katlı küçük bir ip parçası bildirildi. Bu bulgu, çantaların yaratılmasına ve sepetlerin dokumasına işaret edebilir.

Deniz kabukları gibi doğal kaplar, hem modern insanlar hem de Neandertaller tarafından çok daha önce kullanılmıştı: Güney Afrika’daki Blombos Mağarası ve İsrail, Qafzeh’deki arkeolojik alanlar, 100.000 yıldan daha uzun bir süre önce kırmızı aşı boyası koymak için kabukların kullanıldığını gösterdi.

Aslında, taşıma kaplarının kökenleri, arkeologların bulduğundan çok daha eskiye dayanıyor. Bununla birlikte, taşıma araçları yapmak için kullanılan postlar, huş kabukları ve lifler gibi çoğu malzeme hızla ayrışır ve geride bulmamız için hiçbir iz bırakmaz.

Özellikle arkeologlar bu kapları bulmaya daha fazla önem verdiklerinde, eski kapların eninde sonunda bildirilmesi büyük bir ihtimal. Bu araçların insan evrimi için kritik öneminin farkına varılmadığı sürece ve belki de toplayıcılık ile olan ilişkisi nedeniyle, bazı kanıtların gözden kaçmış olabileceğinden şüpheleniliyor.

Peki ya hayvanlar?

Keselilerin yavrularını taşımak için keseleri var. Pelikanların yavrularına balık taşımak için boğaz keseleri var.

Peki herhangi bir hayvan taşıma kabı yapıyor mu?

Birçok hayvan türü alet kullanıyor ve hatta birkaçı, termit avlamak için bir dalın kabuklarını soyan şempanzeler gibi aletler bile yapıyor. Ancak bu hayvanların aletlerini gelecekteki problemler için sakladıklarını veya bu aletleri uzun süre saklamak için taşıma kapları icat ettiklerini önerecek çok az şey var.

Bugüne kadar bir bardakla yiyecek taşıyan bir karga gibi, insan yapımı kapları bağımsız olarak kullanan birkaç hayvan rapor edildi. Kuşkusuz, insanlar uzun süredir yük çekmeleri ya da taşımaları için hayvanlara çeşitli taşıyıcı kaplar tutturuyor.

Bu tür araçları kullanmaktaki fiziksel kapasitesi değil, sadece zihinsel kapasite bir soru oluşturuyor. Gelecekteki faaliyetler için kapların yararlılığını kabul etmek için gerekli öngörüde bulunan hayvanlara dair çok az kanıt var.

Cepleri var!

İnsanlarda en az 100.000 yıl önce mobil kap kullanımının ortaya çıkması, insanların giderek ileriyi düşündüklerini ve araçlarının gelecekteki faydalarını fark ettiklerini gösteriyor.

Bu yetenek, yenilik yapmanın ne anlama geldiğinin tam merkezinde olabilir.

İnsanlar ve diğer hayvanlar sık sık sorunları çözebilir. Ancak gelecekte bir çözümü kullanmanın potansiyelini fark ettiğimizde, yeni araçları elimizde tutmak ve korumak için motive oluruz. Hatta bu araçları daha da geliştirmek için zaman ve çaba harcamaya istekli olabiliriz – belki bunları arkadaşlarımız ve ailemizle paylaşabiliriz.

Bu şekilde, arkeolojik kayıtlarda mobil kapların ortaya çıkışı, atalarımızda önemli bir bilişsel değişime işaret edebilir: Öngörü; alet icatlarını ve daha da karmaşık malzeme kültürlerinin evrimini yönlendirmeye başladı.

Günümüzde mobil taşıyıcılar (konteyner) her yerde. Giysilerimizin cepleri var, giysiler için valizlerimiz ve valizler için arabalarımız var. Bavulları konteynerlere ve konteynerleri gemilere koyuyoruz. Büyük mobil konteynerler insanları suda, havada ve uzayda taşıyor.

Mobil taşıma araçları o kadar her yerde bulunuyor ki, bu temel buluşun esas önemini gözden kaçırmak oldukça kolay.

Bu taşıma araçları, atalarımızın gittikleri her yerde hazır araç ve kaynaklara sahip olmalarını sağladı. Bu kavramın dramatik bir şekilde kullanılması, insanların, büyük ve küçük sonsuz miktarda malzemeyi gitmesini istediği yere taşıyan taşıma araçlarıyla dolu bir dünya yaratmasına izin verdi.

The Conversation. Thomas Suddendorf, Michelle Langley. 13 Ağustos 2020.