Güneş Gözlemleri, Antik Meksika’da Milyonları Besliyordu

Saatler veya modern aletler olmadan, eski Meksikalılar mevsimleri tam olarak izleyen ve hatta artık yıllar için ayarlanmış bir tarım takvimini sürdürmek için Güneş’i izliyordu.

1519’da İspanyolların gelişinden önce, Meksika Havzası’nın tarım sistemi, o zamanlar için olağanüstü derecede büyük bir nüfusu besliyordu. İspanya’nın en büyük şehir merkezi olan Sevilla’nın nüfusu 50.000’den azken, şimdi Mexico City olarak bilinen Havza, 3 milyon kadar insana ev sahipliği yapıyordu.

İlkbaharın ve yaz musonlarının kurak geçtiği bir bölgede bu kadar çok insanı beslemek için havadaki mevsimsel değişimlerin ne zaman geleceğine dair gelişmiş bir anlayış gerekiyordu. Çok erken veya çok geç ekim yapmak, felaketle sonuçlanabilirdi. Herhangi bir takvimin artık yıl dalgalanmalarına uyum sağlayamaması da mahsulün bozulmasına neden olabilirdi.

(İlgili: Meksika’da Aztek Alkol Tanrısının Duvar Resmi Keşfedildi)

Sömürge tarihçileri bir takvimin kullanıldığını belgeleseler de, Meksikalıların veya Azteklerin böyle bir doğruluğu nasıl elde edebildikleri daha önce anlaşılamamıştı.

Yeni araştırma ise bunu nasıl yaptıklarını gösteriyor. Havzanın dağlarını, Sierra Nevada dağlarının zirvelerine karşı Güneş’in doğuşunu takip ederek bir Güneş gözlemevi olarak kullandılar.

Araştırmayı yöneten seçkin ekoloji profesörü Exequiel Ezcurra, “Yükselen Güneş’i izleyerek, yılın zamanını söylemek için tek bir noktada durmuş, bir günden diğerine doğuya bakmış olmaları gerektiği sonucuna vardık.” diyor.

Bu noktayı bulmak için, araştırmacılar Meksika el yazmalarını incelediler. Bu eski metinler, Havzanın doğusunda yer alan Tlaloc Dağı’ndan bahsediyordu. Araştırma ekibi, Havza çevresindeki yüksek dağları ve dağın zirvesindeki bir tapınağı keşfetti. Astronomik bilgisayar modellerini kullanarak, tapınaktaki uzun bir geçit yapısının, Aztek yeni yılının ilk günü olan 24 Şubat’ta yükselen Güneş ile aynı hizada olduğunu doğruladılar.

Ezcurra, “Hipotezimiz, Meksika Vadisi’nin tamamını kullandıkları yönünde. Çalışma enstrümanları Havzanın kendisiydi. Güneş, Sierra Dağları’nın arkasındaki bir dönüm noktasında yükseldiğinde, ekime başlama zamanının geldiğini anladılar.” diyor.

Dünya üzerinde sabit bir noktadan bakıldığında Güneş her gün aynı yörüngeyi izlemez. Kışın göksel ekvatorun güneyinden gider ve güneydoğuya doğru yükselir. Yaz yaklaşırken, Dünya’nın eğimi nedeniyle gün doğumu kuzeydoğuya doğru hareket eder, bu olaya Güneş sapması adı verilir.

Bu çalışma, Meksikalıların bu prensibi, Güneş’i ve dağları yol gösterici işaretler olarak kullanarak zamanı nasıl takip edebildiklerini gösteren ilk çalışma olabilir. Bazıları “Aztek takvimine” aşina olsa da, bu, yalnızca ritüel ve törensel amaçlar için kullanılan Aztek oymacılığının tartışmasız en ünlü eseri olan Güneş Taşına verilen yanlış bir isim.

Ezcurra, “Aztek Takvimi olarak adlandırılan objenin göksel bir gözlemevi olarak herhangi bir pratik kullanımı yoktu. Trafalgar Meydanı’ndaki Nelson Sütunu veya Washington D.C.’deki Lincoln Anıtı gibi bir anıt olarak düşünün.” diyor.

Pratik kullanıma sahip olan Aztek aletlerini öğrenmek, doğal dünyayla ilgili soruları çözmek için çeşitli yöntemler kullanmanın önemi hakkında bir ders sunuyor.

Ezcurra, “Aynı hedeflere farklı şekillerde ulaşılabilir. Bunu görmek bazen zor olabilir. Her zaman yalnızca modern teknolojiye güvenmemiz gerekmez. Aztekler, kendi yöntemlerini kullanarak zaman tutma konusunda Avrupalılar kadar iyi ya da daha iyiydiler.” diyor.

Ezcurra’ya göre Aztek gözlemevi daha modern bir işleve sahip olabilir. Meksika Havzası’nın eski görüntülerini mevcut görüntülerle karşılaştırmak, ormanın Tlaloc Dağı’na nasıl yavaşça tırmandığını gösteriyor, bu muhtemelen daha düşük rakımlarda ortalama sıcaklıklardaki artışın bir sonucu.

Ezcurra, “1940’larda ağaç sınırı zirvenin çok altındaydı. Şimdi zirvenin kendisinde büyüyen ağaçlar var. Eskiler için bir gözlemevi olan şey, küresel iklim değişikliklerini anlamak için 21. yüzyıl için bir gözlemevi olabilir.” diyor.

University of California – Riverside. 12 Aralık 2022.

Makale: Ezcurra, Exequiel. (2022). Ancient inhabitants of the Basin of Mexico kept an accurate agricultural calendar using sunrise observatories and mountain alignments. Proceedings of the National Academy of Sciences.