Domuzlar 8.000 Yıl Önce Çin’de Evcilleştirilmiş

8.000 yıllık dişler, domuzların Güney Çin’deki yaban domuzlarından evcilleştirildiğine dair kanıt sağlıyor.

Domuzlar, çiftlik hayvanları arasında en zeki olanlardan biri olarak uzun zamandır biliniyor. Şimdi ise Dartmouth Üniversitesi liderliğinde yürütülen yeni bir çalışma, domuzların yaklaşık 8.000 yıl önce Güney Çin’de yaban domuzlarından evcilleştirildiğine dair kanıtlar sunuyor.

Çin, uzun süredir domuzların ilk evcilleştirildiği yerlerden biri olarak görülüyordu; ancak bu sürecin izini sürmek oldukça zordu. Bu çalışma, domuzların insanlara ait pişmiş yemekleri ve atıkları yediğini gösteren ilk araştırma olma özelliğini taşıyor. Sonuçlar, Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlandı.

Domuzlar ve bazı diğer hayvanların evcilleştirilmesi genellikle Neolitik dönemle ilişkilendiriliyor. Bu dönem, insanların yaklaşık 10.000 yıl önce avcı-toplayıcılıktan tarıma geçiş yaptığı zamandı.

Yaban domuzları, ormanlık alanlarda bağımsız yaşayan, büyük ve saldırgan hayvanlar. Evcil domuzlara kıyasla daha büyük kafalara, ağızlara ve dişlere sahipler.

(İlgili: Yaban Domuzları İlk Evcilleştirmeye Dair İpuçları Veriyor)

“Çoğu yaban domuzu doğası gereği saldırgan; fakat bazıları daha uysal olup insanlardan daha az korkar. İşte bu bireyler insanların yanında yaşamaya daha yatkındır” diyor çalışmanın baş yazarı, Dartmouth Üniversitesi’nde antropoloji doçenti olan Jiajing Wang. “İnsanlarla birlikte yaşamak onlara yiyeceğe kolay erişim sağladı, bu nedenle güçlü beden yapılarını korumalarına artık gerek kalmadı. Zamanla vücutları küçüldü, beyinleri de yaklaşık üçte bir oranında küçüldü.”

Arkeologlar, domuzların ve diğer hayvanların evcilleştirilme sürecini anlamak için genellikle iskelet yapılarının büyüklük ve şekillerini inceleyerek morfolojik değişimleri analiz ederler.

“Ancak bu yöntem sorunlu olabilir, çünkü vücut boyutundaki küçülme muhtemelen evcilleştirme sürecinin daha sonraki evrelerinde gerçekleşti” diyor Wang. “İlk önce gerçekleşen şey muhtemelen davranışsal değişimlerdi; yani daha az saldırgan hale gelmek ve insanlara daha fazla tahammül edebilmek.”

Bu nedenle araştırmacılar bu çalışmada farklı bir yöntem izleyerek, 32 domuz örneğinin yaşamları boyunca ne yediklerini azı dişlerine bakarak belgeledi. Güney Çin’de Aşağı Yangtze Nehri bölgesinde yer alan Jingtoushan ve Kuahuqiao’daki iki erken insan yerleşiminden elde edilen bu dişler üzerindeki mikrofosil analizlerinde, “diş taşı” olarak bilinen mineralize plaklar incelendi. Bu yerleşimlerde insanlar en az 8.000 yıl önce yaşamıştı.

Alanların suya doygun (batık) olması organik materyallerin korunmasına yardımcı oldu.

Analizler toplamda 240 nişasta granülü ortaya çıkardı. Bulgular, domuzların pişirilmiş yiyecekler — pirinç ve yer elması — yanı sıra tanımlanamayan bir yumru kök, meşe palamudu ve yabani otlar yediğini gösterdi.

“Bunlar, o dönemde çevrede bulunan ve insan yerleşimlerinde rastlanan bitkilerdi” diyor Wang.

Önceki araştırmalar, her iki yerleşimde de pirinç bulunduğunu ve özellikle Kuahuqiao’da yoğun pirinç tarımı yapıldığını ortaya koymuştu. Kuahuqiao, kıyıdaki Jingtoushan’a kıyasla iç kesimlerde yer alıyor ve tatlı su kaynaklarına daha fazla erişime sahipti. Diğer çalışmalar, Kuahuqiao’daki taş öğütücülerde ve çanak çömleklerde de nişasta kalıntılarına rastlandığını gösteriyor.

“Domuzların kendi kendine yemek pişirmediğini varsayarsak, bu yiyecekleri büyük olasılıkla insanlardan almışlardı — ya insanlar tarafından beslenerek ya da insanların atıklarını toplayarak” diyor Wang.

Ayrıca, kamçılı kurt (Trichuris) olarak bilinen bir insan parazitine ait yumurtalara da domuzların diş taşlarında rastlandı. Sarımsı kahverengi, futbol topu şeklindeki bu yumurtalar 16 domuz dişi örneğinde bulundu. Çalışmaya göre, bu domuzlar muhtemelen insan dışkısı yemiş veya dışkıyla kirlenmiş toprakta bulunan yiyecek ya da su içmişti.

“Domuzların insan atıklarını yeme alışkanlığı olduğu biliniyor, bu da bu domuzların insanlarla birlikte yaşadığına ya da onlarla çok yakın bir ilişkisi olduğuna dair ek bir kanıt” diyor Wang.

Araştırmacılar ayrıca Kuahuqiao ve Jingtoushan’daki domuzların diş yapılarının istatistiksel analizini yaparak, bazılarının Çin’deki modern evcil domuzlarla benzer şekilde küçük dişlere sahip olduğunu belirledi.

“Yaban domuzları, insanlar yerleşik hayata geçip kendi yiyeceklerini yetiştirmeye başladıkça insan yerleşimlerine çekilmiş olabilir” diyor Wang. “Bu yerleşimlerde büyük miktarda atık oluşuyordu ve bu da yiyecek arayan hayvanları cezbediyor, böylece insanlarla birlikte yaşamaya yatkın hayvanlar için doğal bir seçilim mekanizması oluşuyordu.”

Hayvan evcilleştirmede bu sürece “kommensal yol” (commensal pathway) deniyor; yani hayvanın insan tarafından evcilleştirilmesinden ziyade, hayvanın insanlara yakınlaşarak bu süreci başlatması.

Elde edilen veriler aynı zamanda, evcil domuzların insanlar tarafından aktif olarak yönetildiği “av-yolu” (prey pathway) evcilleştirme sürecini de destekliyor.

“Çalışmamız gösteriyor ki bazı yaban domuzları evcilleşmeye doğru ilk adımı, insan atıklarını toplayarak attı” diyor Wang.

Araştırma ayrıca domuz evcilleştirmesi ile yerleşik erken topluluklarda parazit hastalıklarının yayılması arasındaki olası ilişkilere de ışık tutuyor.

Dartmouth College. 10 Haziran 2025.

Makale: Jiajing Wang et al. (2025). Early evidence for pig domestication (8,000 cal. BP) in the Lower Yangtze, South China. Proceedings of the National Academy of Sciences.