Dinozorları Yok Eden Asteroit, Amazon Ormanlarına Can Verdi

Günümüz tropikal yağmur ormanları, dinozorları yeryüzünden sildiği düşünülen büyük bir asteroit sebebiyle ortaya çıktı. 

Asteroit, şimdiki Meksika’da yer alan Yucatán yarımadasını vurmadan önce Güney Amerika yağmur ormanları şimdiki çiçekli bitkilerin bolluğundan ziyade genişçe bir yeşillik alandan oluşuyordu.

“Meteor düşmeden bir önceki güne dönebilseydiniz ormanda birçok eğrelti otu, bir sürü kozalaklı ağaç ve dinozorlarla kaplı bir kanopi görebilirdiniz.” diyor Panama’daki Smithsonian Tropikal Araştırma Enstitüsü’nden Carlos Jaramillo. “Bugün sahip olduğumuz bu orman, 66 milyon yıl önceki bir olayın ürünü olarak karşımıza çıkıyor.”

Jaramillo ve iş arkadaşları, Güney Amerika’nın kuzeyinde bulunan, asteroit düşmeden hemen önceki Kretase dönemine ve çarpmanın hemen sonrasındaki Paleosen evreye ait binlerce fosilleşmiş polen ve yaprak örneği inceledi.

(Dinozorlar Asteroit Çarpmadan Önce Azalışta Değildi)

Çarpmadan sonra bitki çeşitliliğinin yüzde 45 düştüğünü ve iyileşmenin 6 milyon yıl aldığını keşfettiler. Fosilleşmiş yapraklardaki böcek ısırıkları, böcek çeşitliliğinde de aynı şekilde ani bir düşüş olduğunu gösterdi.

Güney Amerika yağmur ormanları afet sonrası değişime uğradı. Kozalaklı bitkilerin ve eğrelti otlarının çoğu yok oldu ve yağmur ormanlarında angiosperm olarak bilinen çiçekli bitkiler hakimiyet kurdu. Ağaçlar, yalnızca küçük bir miktar ışığın yeryüzüne erişmesine izin verdi. 

“Sanırım buradan çıkarılması gereken ilk ders, öngörülemezlik olmalı.” diyor Wyoming Üniversitesi’nden Ellen Currano. “Bu büyük sapmalar meydana geldiğinde bütün ekosistem kurallarını değiştirir.”

Jaramillo ve iş arkadaşlarının asteroitin bu büyük değişime neden sebep olduğuyla ilgili birçok açıklaması var. Örneğin asteroit, ormanların alçak kısımlarını yürürken ezip yiyen büyük otçul dinozorların çoğunu öldürmüş olabilir. 

Ek olarak düşüşten sonra gökyüzünden inen küller, gübre olarak verimli topraklar yaratmış ve böylelikle diğer bitkiler karşısında hızlı büyüyen angiospermlere biraz ayrıcalık sağlamış olabilir. Aynı zamanda angiospermler, düşüşten önce ekolojik olarak diğerlerine göre daha çeşitli gibi görünüyor,  bu da sonrasında diğer bitkilere göre daha hızlı iyileşme gösterdikleri anlamına gelebilir.

“Sonucun böyle olmasını, böyle inanılmaz çeşitli ve yapısal olarak oldukça kompleks bir ormanı harika buluyoruz ancak günümüzde insanların sebep olduğu büyük bir yok olma tehlikesinin içinde yaşıyoruz ve yeniden bütün ekosistem farklı bir yola giriyor.” diyor Teksas Southern Methodist Üniversitesi’nden Bonnie Jacobs. 

“Yağmur ormanlarının bu durumunda, biz sonucu seviyor olabiliriz ancak Kretase döneminde yaşayan o zamanki hayvanların hiçbiri bu durumdan hoşlanmadı.” diye ekliyor.

Jaramillo’ya göre bu büyük olayın yağmur ormanlarını nasıl şekillendirdiğini anlamak, biyoçeşitliliği olan noktaların günümüzde ormanların tahrip edilmesine nasıl tepki verdiğini ve iyileşmelerinin ne kadar zaman aldığını görmemizi sağlayabilir. 

“Çalıştığımız yerlerin bazılarında 66 milyon yılda iyileşen bu ormanların tek bir günde yok olduklarını kendi gözlerimle görebildim ve tahrip edilen ormanların oranı insanı hayrete düşürüyor. Çalışmamızda bu çok çeşitli ormanları yeniden inşa etmenin çok uzun zaman aldığını öğrendik: Bugün ağaçları kesip ertesi gün de daha fazlasını dikeceğinizi düşünerek içinizi rahatlatamazsınız.”

New Scientist. 1 Nisan 2021.

Makale: Carvalho, M. R., Jaramillo, C., de la Parra, F., Caballero-Rodríguez, D., Herrera, F., Wing, S., … & Silvestro, D. (2021). Extinction at the end-Cretaceous and the origin of modern Neotropical rainforests. Science, 372(6537), 63-68.