Cüce Tanrıyı Tasvir Eden Mısır Kabında Halüsinojen Kanıtları

Cüce tanrı Bes’i tasvir eden bir Antik Mısır kabındaki kalıntıların analizi, bunun bir miti canlandırmak için kullanılmış olabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar, antik Mısırlıların, cüce bir tanrının gökyüzü tanrıçasını kandırdığı bir hikâyeyi yeniden canlandırmak için halüsinasyon etkisi yaratabilecek bir ritüel gerçekleştirdiğine dair kanıtlar buldu. 

Scientific Reports dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, ekip, bu ritüel sırasında tüketilen ve halüsinasyon etkisi yaratabilecek bir karışımın kalıntılarını ortaya çıkardı. Bu kalıntılar, doğum, neşe ve müzikle ilişkilendirilen antik Mısır cüce tanrısı Bes’i gösteren 2.200 yıllık bir kabın içinde bulundu.

Kimyasal Analiz Sonuçları

Araştırmacılar, kabın içindeki organik kalıntıları kimyasal analizlerden geçirerek şu bitkilerin izlerini tespit etti:

• Üzerlik otu (Peganum harmala)
• Mısır nilüferi (Nymphaea nouchali var. caerulea)
• Cleome cinsine ait bir bitki

Bu bitkilerin “psikotropik ve tıbbi özelliklere” sahip olduğu biliniyor. Ayrıca susam tohumu, çam fıstığı, meyan kökü ve üzüm kalıntılarına rastlandı. Araştırmacılar, bu bileşimin genellikle içeceğin kan gibi görünmesi için kullanıldığını belirtiyor. Dahası, insan vücut sıvılarının, örneğin tükürük ve kanın izlerine de rastlandı. Bu sıvılar, ya karışımın bir bileşeni olarak eklenmiş ya da insanlar tarafından tüketilmesinden kaynaklanmış olabilir.

(İlgili: Tanrı Bes’in Takipçileri, Korkunç Bir Sıvı Tüketiyordu)

Gelişmiş Analiz Teknikleri Kullanıldı

Araştırma ekibi, karışımın bileşenlerini tanımlamak için çeşitli tekniklerden yararlandı. Bunlar arasında antik DNA analizi ve maddelerin kimyasal yapısını belirlemek için kullanılan kızılötesi spektroskopi yöntemleri bulunuyordu.

“Güneş Gözü” Miti ile Bağlantılar

Bu bulgular, antik Mısırlıların “Güneş Gözü Miti’ni yeniden canlandırmaya çalıştığını düşündürüyor. Bu hikâyede Bes, doğurganlıkla ilişkilendirilen gökyüzü tanrıçası Hathor’u, kan dökmeye meyilli bir öfke nöbetindeyken sakinleştirir. Tanrıça, Bes’in ona bitki bazlı bir uyuşturucu eklenmiş ve kan gibi görünen bir içecek sunmasıyla derin bir uykuya dalar.

Çalışma yazarları, “Bu Bes kabının, Mısır mitolojisinde önemli bir olayı yeniden canlandıran bir ritüel için kullanılmış olması olası” diyor. Ayrıca, bu halüsinojenik içeceğin geleceği öngörmek isteyen insanlar tarafından kullanılmış olabileceğini belirtiyorlar.

Doğum Kehaneti ile Bağlantı

Bes’in doğumla ilişkilendirilmiş olması, ritüelin doğum kehaneti amacıyla da kullanılmış olabileceğini düşündürüyor. Çalışmaya göre, Greko-Roma dönemlerinde, Bes’in kültüyle bağlantılı bir ritüelde, danışanların kehanet rüyaları görmek için Sakkara’daki Bes Odaları’nda uyudukları biliniyor. Özellikle hamile kadınlar, gebeliklerinin başarılı geçip geçmeyeceğini öğrenmek için bu kehanet merkezlerine başvurmuş olabilirler.

Çalışmanın yazarlarından ve Tampa Sanat Müzesi’nde Yunan ve Roma sanatı küratörü olan Branko van Oppen, “Antik dönemde gebelikler birçok tehlike içeriyordu. İnsanların Bes Odaları’nı ziyaret etme nedenlerinden biri, başarılı bir doğumun gerçekleşeceğini teyit etmekti. Bu nedenle, bu bileşenler rüya görmeye yönelik sihirli bir ritüelin parçası olabilir.” diyor.

Kabın Geçmişi

Söz konusu eser, Tampa Sanat Müzesi’nde sergileniyor. Müze, kabı 1984 yılında bir özel koleksiyoncudan satın aldı. Koleksiyoncu, eseri 1960 yılında Kahire’deki Maguid Sameda Sanat Galerisi’nden almış. Ancak, kabın aslen nerede bulunduğu kesin olarak bilinmiyor.

Live Science. 18 Kasım 2024.

Makale: Tanasi, D., van Oppen de Ruiter, B.F., Florian, F. et al. (2024). Multianalytical investigation reveals psychotropic substances in a ptolemaic Egyptian vase. Sci Rep 14, 27891.