Çömleklerdeki Renkler, Wari’nin Gücünü Gösteriyor

Peru’daki eski çömlekler üzerindeki renkler, 600 ila 1050 yılları arasında Wari imparatorluğunun geniş çaplı gücünü gösteriyor.

Renkler hayatımızda çok büyük bir rol oynar. Uzun zamandan beri giydiğimiz ve süslendiğimiz şeylerin renkleri, kim olduğumuzu, nereli olduğumuzu ve neleri önemsediğimizi belirtmemizin bir yolu.

Journal of Archaeological Science dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmada arkeologlar, eski Peru çanak çömlek parçaları üzerindeki renkleri karşılaştırdılar. Araştırmacılar, Wari imparatorluğundaki tüm çömlekçilerin, ritüellerde kullanılan seramikleri yapmak için aynı zengin siyah pigmenti kullandıklarını keşfettiler. Bu da imparatorluğun etkisinin bir işareti.

(İlgili: Elit Wari Zanaatkarlarına Ait Gösterişli Bir Mezar Bulundu)

Wari imparatorluğu, milattan sonra 600’den 1050’ye kadar, Peru’nun dağlık bölgelerine ve kıyı bölgelerine yayıldı. Çalışmanın yazarlarından Luis Muro Ynoñán, “İnsanlar bazen İnka’yı Güney Amerika’daki ilk büyük imparatorluk olarak düşünse de, Wari onlardan önce vardı.” diyor

Wari, arkasında yazılı bir kayıt (veya en azından şu anda kullandığımıza benzer bir sistem) bırakmadı. Muro Ynoñán, “Yazı kullanmamaları sebebiyle, çanak çömlek gibi maddi kültür ögeleri, sosyal ve politik mesajları iletmek için önemli bir araç olmalıydı. Bu nesnelerin görsel etkisi süper güçlü olmalıydı.” diyor. Bir rengin doğru tonunu kullanmak gibi küçük ayrıntılar bile, bir nesnenin imparatorluğun bir parçası olarak önemini ve meşruiyetini göstermeye yardımcı olabilir.

Muro Ynoñán, “Peru’da bir arkeoloji lisans öğrencisiyken Wari’den etkilenen bu çömleklerden bazılarını gördüğümü hatırlıyorum, büyüleyiciler. Üzerlerindeki zengin siyah renk çok belirgin, yıllardır buna takıntılıyım.” diyor. Muro Ynoñán, sonunda Field Museum’daki doktora sonrası pozisyonu sırasında pigmente olan ilgisini derinlemesine sürdürmeye başladı.

Ynoñán ve çalışmanın ortak yazarları, Wari etkisi altındaki farklı bölgelerden çanak çömlekleri incelediler ve kullanılmış siyah pigmentin kimyasal yapısına odaklandılar. Pigmentlerin tam formülasyonu bölgeden bölgeye değişiyordu, fakat genel olarak çarpıcı bir benzerlik vardı: çalışmada incelenen Wari kaplarının çoğunda manganez elementi içeren minerallerden elde edilmiş siyah pigment kullanılmıştı.

Muro Ynoñán, “Özellikle kuzey Peru’daki bazı alanlar, Wari gelmeden önce demir ve kalsiyum açısından zengin mineraller kullanarak siyah için farklı bir tarif kullandılar, fakat Wari gücü devraldıktan sonra manganez bazlı formüllere geçtiler.” diyor.

Bu değişim, Wari imparatorluğunun farklı bölgelerde üretilen çömlek üzerinde bir tür “kalite kontrolü” uygulandığından, hatta belki de zanaatkarlara “doğru” siyah pigment sağlandığından şüphelenilmesine neden oldu.

Muro Ynoñán, “Genel olarak incelediğimiz vadilerde siyah mineralleri elde etmek nispeten kolaydı.” diyor. Ancak herhangi eski bir siyah mineral, resmi Wari görünümüne uymaya yetmiyordu. Ynoñán bunun yerine, zanaatkarlara doğru siyah tonu üretmeleri için Wari başkentinden manganez içeren mineraller sağlanmış olabileceğini düşünüyor. 

Tonlardaki değişiklikler çok az ama Muro Ynoñán, “Wari siyahı” kullanmanın sembolik anlamının çok önemli olabileceğini söylüyor. “Genel olarak And bölgesinde, siyah renk atalarla, geceyle ve zamanın geçişiyle ilişkilidir. Wari zamanlarında bu renk, fethettikleri topluluklara belirli bir Wari ideolojisini empoze etmek için muhtemelen önemliydi.”

Wari çanak çömleği üzerindeki renkler imparatorluk kontrolünü gösterebilirken, farklı bölgelerden gelen seramikler kendi yerel karakterlerini koruyor. Muro Ynoñán, “Yerel çömlekçiler, Wari emperyal tarzını ve dekorasyonunu kendi tarzlarıyla birleştirerek hibrit maddi kültürü üretme konusunda çok fazla esnekliğe sahipti.” diyor. Seramikler, Wari imparatorluğu tarafından emperyal ticaret kanalları aracılığıyla kontrol edilen ve dolaşıma sokulan siyah pigmentlerin kullanımıyla birleştirildi, ancak sanatçılar işlerine kendi yorumlarını da koyabildiler.

Araştırmanın ortak yazarı Nash, “İnsanların bu çalışmadan çıkaracağını umduğum şey, müzede gördüğünüz her güzel eserin çok zeki ve hedeflerine ulaşmak için belirli teknolojilere sahip gerçek insanlar tarafından yapıldığı.” diyor.

“Bu insanlar teknolojileri paylaştılar ve seçimler yaptılar. Zanaatkarlar birbirleriyle konuşup, birbirlerinden öğrendiler, fakat bazen siyah çizgiler oluşturmak ve bir çömlek üzerinde dekorasyon yapmak gibi bir şeyleri yapmanın birden fazla yolu bir arada var oldu. Zenginlik veya sınıf farklılıkları nedeniyle aynı soruna bu farklı yaklaşımlar devam etmiş olabilir, ancak bazı insanlar yeni şeyler denemeye istekliyken diğerleri geleneklerini tercih etmiş olabilir.”

Field Museum. 7 Mart 2023.

Makale:  Luis A. Muro Ynoñán et al. (2023). The colors of the empire: Assessing techno-decorative innovations in local, hybrid and intrusive ceramic pigments within the Wari interaction spheres, Peru, Journal of Archaeological Science: Reports.