Chaco Kanyonu’ndaki Hayat Ağacı Sadece Bir Kütük Olabilir

Chaco Kanyonu’nun ortasında bulunan ve “Hayat Ağacı” olarak yorumlanan ponderosa çamı, sadece bir kütük olabilir.

New Mexico’daki Chaco Kanyonu’nun ortasında bulunan ve “Plaza Ağacı” adıyla da anılan büyük bir ponderosa çamının, Antik Pueblo halkı için hem yaşamı hem de dünyanın merkezini sembolize ettiği düşünülüyordu. Fakat yeni bir araştırma, bu ağacın 800 yıldır kimsenin taşımak için uğraşmadığı ve belki de özel bir anlamı olmayan dev bir kütük olabileceğini ileri sürüyor.

Tucson’daki Arizona Üniversitesi’nde antik ağaçlar üzerine çalışan ve çalışmanın baş yazarı olan Chris Guiterman, “Kanyona taşınırken ağacın öldüğünü düşünüyorum” diyor.

(Antik Chaco Kültüründe Fazla Parmaklılara Saygı Gösteriliyordu)

Yüz yıldan fazla bir süredir insanlar ağacın bir anlamı olduğunu sanıyorlardı. Bir araştırmaya göre ise bu ağaç, “Hayat Ağacı” ya da “Dünya Ağacı” olarak kabul ediliyordu.

Tek başına duran bu ağacın MS 850 ila 1150 yılları arasında iskan edilen Chaco Kanyonu’ndaki “büyük evler”in en büyüğü olan Pueblo Bonito halkı için önceden “dünyanın yaşam merkezini” temsil ettiği düşünülüyordu. Bazı spekülasyonlar ağaca dini bir kült vazifesi yükledi. Ayrıca Milli Park Servisi’nin broşüründe, büyüyen bir Pueblo Bonito Plaza Ağacı’nın illüstrasyonu görünüyor.

Guiterman ve meslektaşları, Plaza Ağacı’nın Chaco Kanyonu’nda büyümediğini, muhtemelen 80 km den fazla bir uzaklıkta büyüdüğünü keşfettiler. Ayrıca dini bir rolü olduğuyla ilgili hiçbir kanıt bulamadılar. Bu durum da ağacın bir direk, bir ev için kiriş ya da yakacak odun olabileceğini düşündürdü.

Guiterman, “Gerçekten dini bir öneme sahip olup olmadığı hakkında hiçbir fikrim yok. Ayrıca hangi amaçla kullanıldığı ya da neden keşfedildiği meydana yerleştirilmiş olduğunu bilmiyorum.” diyor.

Hayat Ağacı

Araştırmacılar “Plaza Ağacını” üç açıdan inceledi. 1924’te Pueblo Bonito’da 6 metre uzunluğundaki gövdesinin bulunmasıyla ilgili dökümanlar; odun örneklerinin içinde bulunan ve ağacın nereden geldiğini belirleyecek olan kimyasal element strontium izotoplarının seviyeleri ve ağacın mevsimsel büyümesini gösteren halkalarının genişliği.

(1200 Yıl Önce Kuzey Amerika’da Liderlik Anne Soyundan Geçiyordu)

Yayımlanan çalışmada araştırmacıların belirttiğine göre, normalde ağacın halkaları, aynı yaştaki ağaçların halkalarıyla kıyaslanırdı; fakat bu mümkün değildi. Bu nedenle modern ağaçlardaki halkaları, belirli alanların iklimine göre ayırt edici büyüme modellerini belirlemek için kullandılar.

Araştırmacılar Plaza Ağacı’nın halka genişliğinin ve strontium izotoplarının, Chaco Kanyonu etrafında yetişen ponderosa çamlarınınkilerle eşleşmediğini fark ettiler. Buna karşılık yaklaşık 80 km batıda bulunan Chuska Dağları’nda yetişen ağaçlarla eşleştiği anlaşıldı.

Ayrıca Guiterman, Chuska Dağları bölgesinin, Pueblo Bonito ve diğer Chaco “büyük evlerinin” inşasında kullanılmış mimari kerestenin ana kaynağı olduğunu söylüyor.

Araştırmacılar, 1920’lerde Pueblo Bonito kazısını yapan arkeolog Neil Judd’ın, keşfin yapıldığı alandaki ağacın köklerine dair hiçbir işaret bulamadığını ve sonrasında ağacın orada büyümüş olabileceği düşüncesinden vazgeçtiğini belirtiyor.

Fakat Judd’ın bu düşünceden vazgeçmesi, onun Plaza Ağacı’nı Chaco Kanyonu’nda önceden var olan antik ormanın yaşayan son kalıntısı olarak tanımladığı 1950’lerde yaptığı açıklamada göz ardı edilmiş gibi görünüyor.

Antik Pueblolar

Son araştırma Chaco Kanyonu’ndaki Puebloları inşa etmek için kütüklerin çoğu zaman kilometrelerce  sürüklendiğini gösterdi. Guiterman, yüz binlerce kerestenin büyük evlerin inşasında kullanıldığını söylüyor.

Plaza Ağacı, antik Pueblo yapısında bulunan ve binaların bir parçası olmayan sadece iki kütükten biriydi. Diğeri ise 1890’larda keşfedilen ve Arizona’daki Kiet Siel kaya evlerindeki 10 metre uzunluğunda beyaz köknar kütüğüydü. Bu beklenmedik bulgu, Judd’un Plaza Ağacı’nı daha ayrıntılı yorumlamasına neden olmuş olabilir.

Guiterman, “Bu şaşırtıcı bir keşif ve türünün tek örneği. Ayrıca Chaco Kanyonu’nun, büyük evler inşa edilmeden önce aşırı ormanlık olduğuna ve yüz binlerce kirişin buradaki ormandan getirildiğine dair bir kanıt.” diyor.

Araştırmacılar, antik güneş saatinin gnomonu -gölge veren direk- olduğu düşüncesini de içeren Plaza Ağacı etrafındaki çeşitli teorilere tekrar baktılar. Bu ağacın gnomon olabilecek kadar uzun olduğunu doğrulayamasalar da bunun mümkün olduğunu söylüyorlar.

Araştırmacıların belirttiğine göre ağaç, Amerika’nın bazı yerli festivallerinde yer alan ve antik Mezoamerika’da ortaya çıkan direk tırmanışı gibi tören ve festivallerde direk olarak işe yaramış olabilir. Ayrıca çam ağaçlarının dalları ve kütükleri günümüzde hala Pueblo törenlerinde kullanılıyor.

Fakat Plaza Ağacı çok daha sıradan bir şekilde kullanılmış da olabilirdi. Yeni bir odanın inşası ya da mevcut bir odadaki hasarlı kirişin değiştirilmesi için hazırlanmış bir kütük, bir bank veya yakacak odun olarak da koyulmuş olabilirdi.

Makale: Guiterman, C. H., Baisan, C. H., English, N. B., Quade, J., Dean, J. S., & Swetnam, T. W. Convergence of Evidence Supports a Chuska Mountains Origin for the Plaza Tree of Pueblo Bonito, Chaco Canyon. American Antiquity, 1-16.