Antik Chaco Kültüründe Fazla Parmaklılara Saygı Gösteriliyordu

New Mexico, Chaco Kanyonu’ndaki büyük evlerde, fazladan bir ayak parmağına sahip olmak, insanların saygısını kazanma yollarından biriydi.

Tarih öncesi, eşsiz Pueblo kültürü yaklaşık bin yıl önce, Chaco Kanyonu çölünde gelişmeye başladı. Bilim insanları yıllardır Pueblo halkı arasında fazladan el ve ayak parmaklarıyla farklılık gösteren insanlar olduğunu, buldukları resimler ve iskelet kalıntıları sayesinde biliyordu. Fakat bunun antik kültüre olan önemini son zamanlarda yapılan araştırmalar ortaya koydu.

İlk olarak, Maya halkında polidaktillere (çok parmaklılık) atfedilen ilahi güçler merak uyandırdı; Antropolog Patricia Crown öncülüğündeki araştırmacılar, kanyondaki kutsal Pueblo Bonito alanında ortaya çıkarılan bulguları kapsamlı bir şekilde gözden geçirdi.

(Cüceler ve Yarık Damaklılar Antik Dönemde Saygı Görüyordu)

Yayımlanan bulgular, toplumun altıparmaklı bireyleri doğaüstü olarak görmediğini fakat yaşadıkları zaman diliminde ve öldüklerinde övgü dolu bir statü kazandırdığını ortaya koydu.

Aynı zamanda eski bir National Geographic çalışanı olan Crown, “Özellikle altıparmaklı ayağa sahip insanların yaygın olduğunu, dini ayinlerin gerçekleştirildiği önemli yapılarla ve turkuaz gibi yüksek statülü nesnelerle ilişkilendirildiğini bulduk.” diyor.

Sağ Ayak

Polidaktilinin Chaco halkı arasında ne kadar yaygın olduğunu belirlemek için araştırmacılar, önceki keşifler sırasında Pueblo Bonito’da bulunan 96 tane iskeleti inceledi. Ayrıca ekip, biyoloji antropologu olan yardımcı yazar Kerriann Marden’ın uzun yıllar boyunca, titizlikle birleştirdiği iskeletleri de analiz etti.

Antropologlar, 96 iskelette sağ ayağın serçe parmağının yanında altıncı bir parmağı olan üç polidaktil birey buldu. Bu, kulağa çokmuş gibi gelmeyebilir fakat Chaco nüfusunun %3,1’i bile, Kızılderililerin günümüzde %0,2’sinde görülen polidaktili oranından fazlasıyla yüksek. Daha geniş bir ifadeyle söylemek gerekirse, ABD’de Kafkasyalıların sadece %0,13’ü ve Afro-Amerikalıların %1,4’ünün çok parmaklı olduğu bildirilse de, bilim insanları birçok vakanın rapor edilmediğinden şüpheleniyor.

Chaco Kanyonu’ndaki evler, birçoğunda fazladan ayak parmağı olan kalıntılar ve ayak resimleri ile dekore edilmiş.

Yapılan kazılarda, büyük evlerin duvarlarına ve yerlere sıvanmış birkaç ayak ve el izi bulundu ve bu baskıların birçoğu fazladan parmak içeriyor.

Polidaktil baskılar, beş parmaklı baskılarla birlikte kullanılıyordu fakat kivaların (dini tören odası) girişinde ve törenlerin gerçekleştirildiği önemli yapıların duvarlarında daha çok polidaktil baskılar kullanılıyordu. İzlerin yeri, fazladan el ve ayak parmaklı olmanın toplumda onur duyulan bir durum olduğunu gösteriyor.

Araştırmacılar ayrıca fazladan bir ayak parmağına ve koşu yapmaya uygun yapılmış çok fazla sayıda sandalet, sandalet şeklinde taş ve sandalet resimleri buldu.

Gömülme şekilleri altıparmaklı bireyler arasında farklılık göstermesine rağmen hepsi dini tören odalarına ya da onun yakınında bir yere saygılı bir şekilde gömülüyordu.

İskeletlerden birinin altıparmaklı ayağının etrafında süslü bir halhal bulunurken beş parmaklı ayağında böyle bir şey yer almıyordu.

Kısacası bu ayak sanatı ve süslemeler, polidaktilinin yalnızca sanatın ya da bir efsanenin temsilci olmadığını, aynı zamanda fazlasıyla saygı gören ve yaygın bir fiziksel özellik olduğunu gösteriyor.  

Çalışma ekibinde yer almayan ama çalışmayı gözden geçiren antropolog Kelley Hays-Gilpin, “Bu çalışmanın en önemli noktası, ekibin polidaktilinin toplumdaki önemi ve anlamı için ortaya koydukları güçlü deliller.” diyor.

“Biyolojiyi, sanatı, mimariyi ve mekansal dağılımı kullanarak, daha önce sadece birkaç ilgi çekici ipucumuzun olduğu bir konuya somut bir kanıt oluşturdular.”

Ayak Parmağı

Ekip, polidaktili oranının Chacos’ta neden daha yüksek olduğunu bilmiyor fakat saygı gören bir özellik olmasının, onu daha da yaygınlaştırmış olabileceğini varsayıyor.

Geçmiş araştırmalar, kalıtsal bir özelliğin bireyleri olumsuz yönde etkilememesi durumunda, nüfusta genelde yayılmaya devam ettiğini gösteriyor. Örneğin kısa el ve ayak parmakları gibi diğer küçük gelişimsel bozukluklar genellikle nesilden nesile aktarılır. Ve eğer bir toplumda bir özelliğe değer verilirse, Chaco halkında bu polidaktili olmuş gibi görünüyor, yıllar içinde artma olasılığı daha yüksektir.

Bununla birlikte, Crown, Pueblo Bonito’daki polidaktili oranının o zaman yaşayan nüfusu doğru olarak temsil etmeyebileceğini, sadece ayrıcalıklı cenaze törenlerini ve sanatsal bir temsilini yansıtmış olabileceği konusunda uyarıyor.

Kerriann Marden, başka bir teorinin, nüfusta fazla sayıda çok parmaklı insan olmasının, Chaco Kanyonu’ndaki çevresel bir tetikleyicinin neden olmuş olabileceğini de öne sürdüğünü belirtiyor. Olası tetikleyiciler arasında hamilelik sırasında tehlikeli maddelere maruz kalma ya da hamileyken annenin beslenme düzenindeki belli unsurlar olabilir.

Sebebi ne olursa olsun, yeni yapılan araştırma çok parmaklılığın saygı gördüğünü açıkça ortaya koyuyor.

Crown, “Bu, geçmişin önemli bir parçasıydı” diyor. “Çok parmaklı kişilere özel olarak muamele gösteriliyor ve fazlasıyla saygı duyuluyordu.”

National Geographic. Aaron Sidder. 25 Temmuz 2016.