Çelik, 2.900 Yıl Önce Avrupa’da Zaten Kullanılıyordu

Deneysel çalışmalar ve eski bir keskinin jeokimyasal analizi, çelik aletlerin yaklaşık 2.900 yıl önce Avrupa’da zaten kullanıldığını kanıtladı.

Jeokimyasal analizleri kullanan araştırmacılar, İber yarımadasındaki Son Tunç Çağı’na kadar uzanan dikilitaşların, yalnızca temperlenmiş çelik kullanılarak yapılmış olabilecek karmaşık gravürler içerdiğini kanıtlayabildiler.

Bu bulgu, aynı dönem ve bölgeden (Rocha do Vigio, Portekiz, yaklaşık MÖ 900) bir demir keskinin uygun çelik olması için gerekli karbon içeriğini gösteren metalografik analizleriyle desteklendi.

Sonuç, çeşitli malzemelerden yapılmış keskilerle yapılan denemelerle deneysel olarak da doğrulandı: Yalnızca temperlenmiş çelikten yapılmış keski taşı oymaya uygundu.

(İlgili: Doğu Avrupa’nın En Eski Çelik Silahı Bulundu)

Yakın zamana kadar, Erken Demir Çağı’nda ve kesinlikle Son Tunç Çağı’nda uygun kalitede çelik üretmenin mümkün olmadığı ve Avrupa’da ancak Roma İmparatorluğu döneminde yaygınlaştığı varsayılıyordu.

Araque Gonzalez, “Rocha do Vigio’dan gelen keski ve bulunduğu bağlam, çeliğin üretimi ve tavlanması da dahil olmak üzere demir metalurjisinin, daha sonraki kolonizasyon süreçlerinin etkisinden değil, muhtemelen İberya’daki merkezi olmayan küçük toplulukların yerel gelişmeleri olduğunu gösteriyor. Bunun aynı zamanda dünyanın diğer bölgelerindeki demir metalurjisi ve kuvarsit heykellerin arkeolojik değerlendirmesi için de sonuçları var.” diyor.

Silisli kuvars kumtaşından yapılmış dikilitaşlar, yalnızca temperlenmiş çelikle işlenebilirdi

Geç Tunç Çağı İberyası’nın (yaklaşık MÖ 1300-800) arkeolojik kayıtları, İber Yarımadası’nın birçok yerinde parça parça: Seyrek yerleşim kalıntıları ve neredeyse hiç saptanabilir mezar bulunmaması, metal istifleme izleri ve madencilik faaliyetleri kalıntılarının bulunmamasıyla tamamlanıyor. Bunu göz önünde bulundurarak, antropomorfik figürler, hayvanlar ve seçilmiş nesneleri betimleyen batı İber dikilitaşları, bu dönemin araştırılması için benzersiz bir öneme sahip.

Şimdiye kadar, malzeme ve aletlerin kullanımına ilişkin fikir edinmek için bu dikilitaşların yapıldığı gerçek kayalar üzerinde yapılan çalışmalar nadirdi. Araque Gonzalez ve meslektaşları, dikilitaşların jeolojik bileşimini derinlemesine incelediler. Bu, önemli sayıda dikilitaşın sanıldığı gibi kuvarsitten değil, silikat kuvars kumtaşından yapıldığını keşfetmelerine yol açtı.

Araque Gonzalez, “Tıpkı kuvarsit gibi, bu da bronz veya taş aletlerle değil, yalnızca temperlenmiş çelikle işlenebilen son derece sert bir kaya.” diyor.

Keski keşfi ve arkeolojik deney, çelik kullanımını doğruladı

Rocha do Vigio’da bulunan bir demir keskinin analizi, Son Tunç Çağı’ndan İber taş ustalarının gerekli aletlere sahip olduğunu gösterdi. Araştırmacılar, bunun heterojen ama şaşırtıcı derecede karbon bakımından zengin çelikten oluştuğunu keşfettiler.

Bulgularını doğrulamak için araştırmacılar ayrıca profesyonel bir taş ustası, bir demirci ve bir bronz tekeri içeren bir deney gerçekleştirdiler ve farklı malzemelerden keskiler kullanarak sütunların yapıldığı kayayı işlemeye çalıştılar. Taş ustası, taşı ne taşla ne de bronz keskilerle, hatta temperlenmemiş bir demir keskiyle bile işleyemedi.

Deneyin sonucunda Araque Gonzalez, “İberya’daki Son Tunç Çağı’nın insanları çeliği temperleme yeteneğine sahipti. Aksi takdirde dikilitaşları işleyemezlerdi.” diyor.

University of Freiburg. 28 Şubat 2023.

Makale: Gonzalez, R. A., Asmus, B., Baptista, P., Mataloto, R., Díaz, P. P., Rammelkammer, V., … & Mählmann, R. F. (2023). Stone-working and the earliest steel in Iberia: Scientific analyses and experimental replications of final bronze age stelae and tools. Journal of Archaeological Science, 152, 105742.