Bulunan Parça, Antikythera Mekanizmasına Ait Değil

Ünlü gemi batığının yakınında bulunan bronz disk, Antikythera mekanizması olarak bilinen Antik Yunan proto-bilgisayarına ait bir dişli çark değil.

Antikythera Mekanizmasına ait olduğu iddia edilen ve üzerinde boğa resmi olan bronz disk. C: Brett Symour/EUA/ARGO 2017

Bu hafta, web sitelerinde, Antikythera Mekanizması olarak bilinen efsanevi antik Yunan bilgisayarının yeni bir parçasının bulunmuş olabileceğine dair haberler ortaya çıktı. Ancak, cihazın ilk ortaya çıkarıldığı alanda devam eden arkeolojik çalışmalarda Haaretz web sitesi kaynak gösterilerek ortaya atılan iddialar yanıltıcı.

Antikythera Mekanizması, tüm zamanların en tanınmış ve ilgi çekici arkeolojik keşiflerinden biri. 1900-1901 yıllarında yapılan bir araştırmada, Yunan adası Antikythera yakınındaki dalgıçlar, deniz tabanından çıkan bronz ve mermer heykellerin kollarını, MÖ 1. veya 2. yüzyıla tarihlenen bir gemi batığının kalıntılarını ve kaya kaplı bir dizi çark ve dişliden oluşan bir nesneyi keşfettiler. Sonraki yıllarda, araştırmacılar bu mekanizmayı incelediler ve sonuç olarak, gezegenlerin konumunu, takımyıldızlarını ve belki de ek bilgileri hesaplamak için 30’dan fazla dişlinin bulunduğu karmaşık bir cihaz olduğunu belirlediler. Başka bir deyişle, bu ilkel bir bilgisayardı. Ancak, bazı çarklar da dahil olmak üzere kurtarılan cihazın parçaları, büyük olasılıkla enkaz sahasındaki deniz tabanında saklanıyordu.

(2000 Yıllık Ünlü Antikythera Batığında İnsan Kemikleri Bulundu)

Araştırmacılar, 1976’da enkazdan kemikler ve bronz heykeller çıkaran Jacques Cousteau’nun da aralarında bulunduğu bu kayıp parçaları bulma umuduyla bölgeye geri döndüler. 2012 ve 2017 yılında iki bilimsel keşif daha gerçekleştirildi. Deniz arkeologları bu son araştırma sırasında, bronz bir heykel parçaları ve üzerinde bir çark dişlisi gibi görünen dört çıkıntılı bronz disk de dahil olmak üzere yeni bulgular ortaya çıkardılar. Üzerinde boğa resmi olduğu için boğa diski olarak adlandırılan bu parça, Haaretz sitesinin mekanizmanın muhtemel bir parçası olarak tanımladığı eserdi.

Ancak “Boğa diskinin tam olarak ne olduğunu kanıtlamak zor: orijinal Antikythera Mekanizmasının bir parçası, eğer var ise ikinci bir mekanizmanın parçası, ya da tamamen başka bir şey olabilir.”

(Antikythera Batığında Bronz Heykel Parçaları Bulundu)

Uzmanlar henüz bu diskin dişli çark olarak işlev gördüğünü kamuoyuna açıklamadılar. Geçen yıl diske yapılan X-ışını taramaları, boğa ve dört deliğin görüntüsünü ortaya çıkardı. National Geographic’ten Sarah Gibbens, küçük diskin Antikythera Mekanizmasını anımsattığını yazdı, ancak araştırmanın ortak yardımcısı Aggeliki Simossi, diskin amacının ne olduğunun açık olmadığını söyledi. Simossi, “Belki mobilya için dekorasyon veya belki bir mühür veya bir enstrüman olabilir. Söylemek çok erken.”

Haaretz ve diğer medya organları, diskin üzerindeki boğa resminden yola çıkarak, diskin Boğa takımyıldızının konumunu tahmin etmek için makinede kullanıldığını öne sürdü. Ancak, hassas bir makinede kullanılmış bir dişli çark olarak yeterince iyi işlenmiş gibi görünmüyor. Bu disk, en iyi ihtimalle, Antikythera Mekanizması’nın içine yerleştirildiği kutuyu süslemiş olabilir, fakat yine de cihazla kanıtlanmış bir ilişkisi şimdilik yok.

Bu durum, mekanizmanın diğer parçalarının batıkta bulunmadığı anlamına gelmiyor. Aslında, Antikythera’ya Dönüş olarak adlandırılan enkazı yeniden inceleyen bir keşif, bazılarının iki ayrı aygıt olabileceğine inandıkları makinenin daha fazla parçalarının bulunabileceğini ortaya koyuyor.

(Bilinen En Eski ‘Bilgisayar’ Antikythera Düzeneği Yeniden Yapıldı)

Durum ne olursa olsun, bu makine gerçekten zamanının çok ötesindeydi ve dünya 1000 yıl boyunca böyle karmaşık mekanik bir iş görmeyecekti. Mekanizma hakkında istediğimiz her şeyi bilmemekle birlikte, onu taşıyan gemi hakkında daha çok şey öğreniyoruz.

Yeni keşiflere öncülük eden arkeolog Brendan Foley, muhtemelen bulunan en büyük antik gemilerden biri olduğunu ve büyük bir Antik Yunan tahıl gemisi olduğunu söylüyor. Muhtemelen bir fırtına sonucu gemi battığında, büyük olasılıkla tahıllar, heykeller ve zengin yolcularla doluydu. Belki de bu yolculardan biri Antikythera Mekanizmasının da sahibiydi.

Smithsonian Mag. Jason Daley. 15 Kasım 2018.