Bulunan Karmaşık Eserler Gizemli Çin Uygarlığına Işık Tutuyor

Gizemli bir şekilde ortadan kaybolan Tunç Çağı Sanxingdui kültürü, karmaşık maskeleri ve sanat eserleri ile tanınıyor.

Sanxingdui kültürü, yüzlerce yıl boyunca şu anda güneybatı Çin’de süslü bronz maskeler ve değerli eşyalar üreterek gelişti ve MÖ 1100 veya 1200 civarında aniden ortadan kayboldu.

Daha geniş Shu devletinin bir parçası olduğuna inanılan medeniyet, yok oluşundan 3.000 yıldan fazla bir süre sonra büyülemeye devam ediyor.

Son iki yılda Sanxingdui kalıntıları sahasında ortaya çıkarılan 13.000 eserden oluşan bir koleksiyon, gizemli Tunç Çağı kültürü hakkında yeni bilgiler sunmaya hazırlanıyor. Altı kurban çukurunda bulunan eserler arasında, 1.238 bronz, 543 altın ve 565 yeşim obje yer alıyor.

(İlgili: Kurban Çukurları, Eski Çin Krallığının Ritüellerini Gösteriyor)

Keşfin öne çıkanları arasında kaplumbağa şeklinde bir kapağı, ejder başı kulpları ve bronz kurdeleleri olan bronz bir kutu bulunuyor. Bir zamanlar ipekle sarılmış gibi görünen kabın içine yeşil bir yeşim koyulmuş.

Sichuan Üniversitesi’nde arkeolog olan Li Haichao, “Kendine özgü şekli, ince işçiliği ve ustaca tasarımı göz önüne alındığında, bu kabın türünün tek örneği olduğunu söylemek abartı olmaz. Bu kabın ne amaçla kullanıldığını bilmesek de eski insanların ona değer verdiğini varsayabiliriz.” diyor.

Diğer önemli buluntular arasında bronz bir kurban sunağı, dev bir bronz maske ve insan başlı ve yılan gövdeli bronz bir heykel yer alıyor. Bu melez figür, ellerini bir lei içme kabına koyuyor; heykelin kafasında zun olarak bilinen başka bir kap türü ise kırmızımsı tonlarda boyanmış.

Sichuan Eyaleti Kültürel Kalıntıları ve Arkeoloji Araştırma Enstitüsü’nde araştırmacı olan Ran Honglin, “Heykelin sanatsal tarzların karışımı, Çin uygarlığının erken değişimini ve entegrasyonunu yansıtıyor.” diyor.

İnsan ve yılan bileşenleri, Shu devletine özgüydü, lei ise daha çok Batı Zhou Hanedanlığı öncesi ile ilişkilendiriliyor. Zun, tarihsel olarak Zhongyuan bölgesinde bulunuyor.

Ran, “Bu üç faktör, şimdi Sanxingdui’nin Çin uygarlığının önemli bir parçası olduğunu gösteren tek bir eserde harmanlanmış.” diyor.

1929’da bir çiftçi Sanxingdui kalıntılarına rastladı. Alandaki ilk arkeolojik kazı 1934’te yapıldı, ancak 20. yüzyılın ortalarındaki siyasi kargaşanın ortasında çalışmalar kısa sürede durma noktasına geldi.

Bilim insanları kalıntıların önemini ancak 1986’da anladılar: Arkeologlar, o dönemde dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmayan etkileyici bir teknik yeteneğe işaret eden 2,4 metre yüksekliğindeki bronz heykeller de dahil olmak üzere binlerce eserle dolu iki çukur buldular. Eserler gömülmeden önce kırıldığı veya yakıldığı için uzmanlar, bunların kurban töreninin bir parçası olarak çukurlara yerleştirildikleri sonucuna vardı.

Uzun heykellere ek olarak, arkeologlar abartılı yüz hatlarına sahip büyük boy bronz maskeler keşfettiler. Saxingdui Müzesi’ne göre, yaklaşık bir metre genişliğinde olan maskeler, birkaç temel özelliği paylaşıyor: Bıçak biçimli kaşlar, üçgen şeklinde çıkıntılı gözler, büyük kulaklar, kalkık burun ve ince ağız. Uzmanlar, maskelerin yaratıcılarının atalarını veya tanrılarını anmış olabileceğini öne sürüyorlar.

Sanxingdui ile ilgili hiçbir yazılı kayıt veya insan kalıntısı günümüze ulaşmadı. Ancak bilim insanları genellikle kültürün, MÖ 316’da Qin eyaleti tarafından yenilgiye uğratılana kadar Chengdu Ovası’nda gelişen Shu krallığının bir parçası olduğu konusunda hemfikir.

Sanxingdui’nin çöküşünün kesin nedenleri bilinmiyor, ancak olası açıklamalar arasında depremler, savaş ve sel gibi birçok teoriler var. Bazı arkeologlar, Sanxingdui kalıntılarından yaklaşık 48 km uzaklıktaki Jinsha’da benzer eserlerin keşfine dayanarak, Sanxingdui’nin Jinsha’ya taşındığını ve topluluklarını orada yeniden inşa ettiklerini iddia ediyor.

2020 ve 2022 arasında yapılan bir kazı çalışması, Sanxingdui sahasında altı ek çukur ortaya çıkardı. Geçen yıl arkeologlar altın bir maske parçaları, ipek izleri, hayvan tasvirleriyle süslenmiş bronz eşyalar, fildişi oymalar ve diğer eserler ortaya çıkardılar.

Mevcut kazı çalışmasının Ekim ayında tamamlanması planlanıyor. Daha sonraki çalışmalarla gün ışığına çıkarılan kültürel kalıntıların sayısı artmaya devam edecek.

Smithsonian Magazine. 14 Haziran 2022.