Bulaştırdığımız Hastalıklar Neandertallerin Sonunu Hızlandırdı

Yeni araştırmalar, Afrika’dan çıkarak Avrasya’ya ulaşan modern insanların, o bölgelerde yaşayan Neandertallere hastalıklar bulaştırdığı ve yok oluşlarını hızlandırdığını gösteriyor.

Neandertaller bizim atamız olmamasına rağmen, modern insanlara oldukça benziyordu. Beyinleri bizimki kadar büyüktü ve birçok ortak geni paylaşıyordu. Çok iyi avcı olan Neandertaller, soğuğa dayanıklıydı ve alet yapımında gelişmişti. Modern insan Avrupa ve Asya’da Neandertallerle karşılaştı, hatta birbiriyle çiftleşti. Bugün Avrupa ve Asya kökenli atalara sahip insanların genlerinde, Neandertal genlerini görebilmek mümkün.

Neandertallerin DNA’sını bizimkiyle karşılaştırdığımızda, bugün hastalıklara yol açan birçok genin, iki türün çiftleşmesi yoluyla Neandertallerden bize geçtiğini biliyoruz. Fakat yeni araştırmalar bizim de Neandertallere birçok hastalık bulaştırdığımızı gösteriyor. Bunlar arasında genital bölgede uçuklara neden olan herpes simpleks 2 virüsü ve mide ülserine yol açan Helikobakter pilori bakterisi de olabilir. Ayrıca tüberküloz ve bağırsak tenyası da Neandertallere bizden bulaşmış olabilir.

Cambridge Üniversitesi’nden Charlotte Houldcroft ile Oxford Brookes Üniversitesi’nden Simon Underdown’a göre, günümüz insanında en yaygın olan Neandertal DNA’sının bazıları hastalıklara karşı savaşta rol oynuyor. Bu durum, modern insan ile Neandertaller karşılaştığında, hastalığa neden olan mikroplarla savaşmanın, Neandertallerin yaşamının normal bir parçası olduğunu gösteriyor.

Araştırma, American Journal of Physical Anthropology dergisinde yayımlandı.

Sağlıkları yavaş yavaş bozuldu

Yeni araştırmanın bir parçası olarak, birçok mikrobun modern insanda ne zaman hastalıklara yol açtığını öğrenmek için genetik kökenleri incelendi.

Önceleri birçok mikrobun 8000 yıl önce, insanların tarım ve hayvancılığa geçtikten sonra, hayvanlardan insanlara geçtiği düşünülüyordu. Ancak daha sonraki araştırmalar, birçok hastalığın çok daha önce de var olduğunu ortaya çıkarmıştı. Bu durum, modern insanın Afrika’dan çıkarken bu hastalıkları taşıdığı ve Neandertallere bulaştırdığı anlamına geliyor.

Fakat tüm bu hastalıklar Neandertallerin neslini bir anda tüketmiş olamaz. Houldcroft, Neandertallerin sağlıklarının yavaş yavaş bozulduğu bir sürecin yaşanmış olabileceğini düşünüyor.

Neandertallerin başka sorunları da vardı

Bu eski hastalıklar günümüz insanını öldürmüyor, sadece genel sağlığımız üzerinde hafif bir etkisi oluyor. Fakat Neandertaller bu hastalıklarla karşılaştığında başka sorunları da vardı.

Genetik araştırmalar, 50.000 yıl önce Neandertallerin sayısının zaten az olduğuna işaret ediyor. Yaklaşık 15-30 kişiden oluşan Neandertal grupların, hastalığa neden olan mikroplarla karşılaşması, avcılık ve toplayıcılık yeteneklerini de olumsuz etkilemiş olabilir.

Bulaşıcı hastalıkların bir Neandertal grubunu yok etmesinin, dünya üzerindeki genel Neandertal nüfusu açısından da oldukça kötü bir etkisi olduğu düşünülüyor. Araştırmacılara göre, Neandertal nüfusunun azalmasında bu hastalıklarınd da payı vardı ve modern insanların nüfusu ise bu dönemde hızla artıyordu.

Neandertallerin yok olmasında birçok faktör var

Houldcroft, “Neandertallerin ölümünü açıklayan tek bir teori bulacağımızı sanmıyorum; ama birkaç bin yıl boyunca onların toptan yok oluşuna neden olan birçok şeyin yaşandığını gösteren veriler çoğalıyor. Her bir Neandertal topluluğun karşılaştığı felaketlerin zamanla tek tek bunların yok olmasına neden olduğuna inanıyoruz. Bu da birçok faktörden sadece biri.” diyor.

Neandertallerin nüfusunun azalmasında önemli etkenlerden birinin de iklim değişikliği olduğu düşünülüyor. Bu dönemde yaşanan iklim değişiklikleri, Neandertallerin avcı toplayıcılık yaptığı ormanlık alanları önemli oranda azaltmıştı.

Neandertal genomu modern hastalıklara dair bir iz taşımıyor. Fakat mikroplara karşı bağışıklık geliştiren gen varyantlarının Neandertal topluluklarda yaygın olduğunu gösteren verilerle bu hastalıkların varlığı yakında kanıtlanabilir.

Underdown, “Hangi genlerin olup olmadığına bakarak doğal seleksiyon kaydını çıkarabiliriz. Genetik kayıt ve günlük yaşamlarını canlandırma yoluyla 40.000 yıl önce atalarımızın karşı karşıya olduğu sorunları ortaya koyabiliriz.” diyor.

Neandertallerdeki genetik çeşitlilik çok az

Henüz yayımlanmamış yeni bir çalışma ise, modern insanın uzun bir zaman boyunca başarıyla savaştığı hastalıklara Neandertallerin neden dayanıksız olduğunu açıklayabilir.

Bu çalışma, hastalıklara dayanıklılık bakımından önemli rol oynayan genlerdeki genetik çeşitliliğin Neandertallerde çok düşük olduğunu gösteriyor. Modern insanda ise bu genler çok daha çeşitli. Yani Neandertallerin bağışıklık mekanizması yeni tanıştıkları hastalıklara karşı çok zayıftı.

Neandertaller ile modern insanlar karşılaştığında birbirine çeşitli hastalıklar bulaştırdıysa da, modern insanlar yeni hastalıklara karşı onlardan daha iyi bağışıklık geliştirebilmişti.

Araştırmayı yürüten Pennsylvania Devlet Üniversitesi’nden George Perry, bu çalışmanın insanın evriminde bulaşıcı hastalıkların oynadığı önemli rolü ortaya koyduğunu söylüyor.

“İnsan toplulukları uzun süre birbirinden ayrı kalmışsa hastalıkları da farklı gelişir. Sonra bu topluluklar bir araya geldiğinde bu hastalıkları birbirine bulaştırır ve bunun da nüfus üzerinde etkisi olur.”

Öyle görünüyor ki Neandertaller modern insan kadar iyi bir genetik donanıma sahip olup bu hastalıklarla savaşmayı başaramadı.

Şizofreni İnsanlar Neandertallerden Ayrıldığında Ortaya Çıktı

Belçika’da 40.000 Yıl Önce Yaşayan Neandertaller Yamyamlık Yapmış

bbc.com