Balıklar, Sahra’nın Savanadan Çöle Dönüşünü Belgeledi

Sahra’nın bol göllü savanadan büyük ölçüde kurak bir alana dönüşmesi, binlerce yıl önce yenen balık kalıntılarında izlendi.

Libya’nın güney batısındaki Acacus dağlarındaki bir kaya sığınağında bulunan malzemeyi analiz eden araştırmacılar, 10.200 ila 4.650 yıl öncesine ait 17.500’den fazla hayvan kalıntısı bulduklarını ve bunların yüzde 80’inin balık olduğunu söylüyor.

Balıkların yaklaşık üçte ikisi yayın balığı ve geri kalanı tatlısu çipurasıydı. Ekip, kemiklerin üzerindeki izlerin, bunların barınağı kullanan insanlar tarafından yendiğini ortaya çıkardığını söylüyor.

(Sahra Çölü’nü İnsanlar Yaratmış Olabilir)

Çölün kuru bölgelerinde ilk kez balık kalıntıları bulunmadı, ancak ekip, bölgedeki antik iklimin, hayvan kalıntıları ile ilk kez izlendiğini söylüyor.

Araştırmanın eş yazarı Dr Wim van Neer, “Diğer tüm buluntular, sadece bir katmandan, bir periyottan, bir olaydan gelen yüzey bulgularıydı. Oysa burada çok fazla kemiğe sahip 5.000 yıllık bir dizilim var – bu onu özel kılıyor.” diyor.

Keşif, yaklaşık 50-60 metre uzunluğunda ve 30 metre yüksekliğindeki büyük Takarkori kaya sığınağından bir dizi buluntunun en sonuncusu. Buranın ilk olarak 10.000 yıl önce avcı toplayıcılar tarafından kullanıldığı düşünülüyor.

Çalışmanın ortak yazarı Prof Savino di Lernia’ya göre barınaktaki önceki bulguların arasında, kaya sanatı kanıtları, Afrika’daki en erken yabani tahılların ekildiğini ve tohumlarının depolandığını gösteren kanıtlar ve yaklaşık 7.000 yıl öncesine dayanan Afrika’daki sütçülük uygulamalarına ait çanak çömleklerden elde edilen kanıtlar yer alıyor.

Sığınakta doğal olarak mumyalanmış Neolitik insan kalıntıları da keşfedilirken, en üst katmanlarda 5.900 ila 4.650 yıl önce burada kamp kuran göçebe insanların güttüğü hayvanların bıraktığı gübrelerden oluşuyor.

Yapılan yeni araştırmada Van Neer ve meslektaşları, insanlar tarafından kullanılan 5.000 yıllık süreçte balıkların, keşfedilen hayvan kalıntılarının yaklaşık yüzde 80’ini oluşturduğunu ve memelilerin yüzde 19’un biraz üzerinde olduğunu bildirdi. Kuşlar ve kaplumbağalar gibi diğer hayvanlar ise geri kalanını oluşturuyordu.

(Sahra Çölünde, Her 20.000 Yılda Bir İklim Değişiyor)

Ekip, balık kalıntılarındaki çokluğun sabit olmadığını, en erken katmanlarda yaklaşık yüzde 90’dan, en son iskan edilen dönemlerde ise yaklaşık yüzde 48’e düştüğünü tespit etti.

“Balık miktarı zamanla azalıyor ve memelilerin katkısı artıyor, bu da Takarkori’deki insanların giderek daha fazla avcılık ve hayvancılığa odaklandığını gösteriyor.”

“Bunun kasıtlı bir süreç olup olmadığı veya bu değişikliğin, çevreyi balıklar için daha az elverişli hale getiren artan kuraklıkla ilişkili olup olmadığı belirsiz.”

Bulgular, çökeltiler ve jeolojik özellikler de dahil olmak üzere, Sahra’da 10.000 yıldan daha uzun bir süre önce bol miktarda göl ve bitki örtüsü içeren iklimin, dalgalı kuru ve nemli koşullara geçişini, sonrasında ise yaklaşık 5.500 yıl öncesinde bölge giderek daha kurak hale geldi ve bugün görülen manzara ortaya çıktı.

Van Neer, “Bölge daha kuru hale geldikçe, bu balığın sömürülmesi için kat edilmesi gereken daha fazla mesafe vardı ve bu yüzden kalıntılarda bir azalma var. İnsanlar fırsatçıdır – eğer almak kolaysa onu alırlar.” diyor.

The Guardian. 19 Şubat 2020.

Makale: Van Neer, W., Alhaique, F., Wouters, W., Dierickx, K., Gala, M., Goffette, Q., … & di Lernia, S. (2020). Aquatic fauna from the Takarkori rock shelter reveals the Holocene central Saharan climate and palaeohydrography. PloS one, 15(2), e0228588.