Bahreyn’de İnsanlar 5.000 Yıl Önce Sıtmaya Direnç Geliştirmiş

Arabistan’ın doğusunda yaşayan insanlar yaklaşık 5.000 yıl önce bölgede tarımın ortaya çıkmasından sonra sıtmaya karşı direnç geliştirmiş.

Tylos dönemindeki (MÖ 300 – MS 600) Bahreyn’den dört bireyin kalıntılarının DNA analizi (Doğu Arabistan’ın ilk antik genomları), üç örnekte sıtmaya karşı koruyucu G6PD Akdeniz mutasyonunu ortaya çıkardı.

Eski Bahreyn’de G6PD Akdeniz mutasyonunun keşfi, bölgenin eski popülasyonlarındaki pek çok insanın sıtmadan korunmuş olabileceğini düşündürüyor. Çalışma, günümüzde incelenen popülasyonlar arasında G6PD mutasyonunun en yüksek frekansta Emirlikler’de tespit edildiğini gösteriyor.

Araştırmacılar, Bahreyn’in Tylos dönemi sakinlerinin atalarının Anadolu, Levant ve Kafkasya/İran’daki antik gruplarla ilgili kaynaklardan oluştuğunu keşfetti. Bahreynli dört birey genetik olarak Araplardan çok, günümüz Levant ve Irak popülasyonlarına benziyordu.

Liverpool John Moores Üniversitesi’nden araştırmanın baş yazarı Rui Martiniano, “Tahminlerimize göre, G6PD Akdeniz mutasyonunun sıklığı yaklaşık 5.000 ila 6.000 yıl önce arttı; bu, sıtmanın yayılması için ideal koşulları yaratabilecek olan bölgede tarımın başlangıcıyla aynı zamana denk geliyordu.” diyor.

(İlgili: Arabistan’daki Bir Vahanın Çevresinde 4.000 Yıllık Sur Keşfedildi)

Sıcak ve nemli iklimlerde eski DNA’nın korunmasının zor olması nedeniyle, şu ana kadar Arabistan’dan hiçbir antik DNA dizilenemedi; bu da geçmiş popülasyonlarının genetik atalarının doğrudan incelenmesini engelliyor.

Birmingham Dubai Üniversitesi’nden Marc Haber, “Doğu Arabistan’dan ilk antik genomları elde ederek, insanlık tarihi ve bu bölgedeki hastalıkların ilerlemesi hakkında benzeri görülmemiş bilgiler sağlıyoruz. Bu bilgi, tarihsel anlayışın ötesine geçerek hastalıklara duyarlılık, yayılma ve tedaviye yönelik öngörü yetenekleri sağlayarak daha iyi sağlık sonuçları sağlar.” diyor.

Mersey ve West Lancashire NHS Trust’tan Fatima Aloraifi, “Bahreyn’in ve daha genel olarak Arabistan’ın zengin nüfus tarihi, genetik açıdan ciddi şekilde yeterince araştırılmamıştı. Bu çalışmayla geçmişteki Arap popülasyonlarının ilk genetik anlık görüntüsünü sağlıyoruz ve bölgede tarihsel olarak endemik olan sıtma adaptasyonu hakkında önemli bilgiler elde ediyoruz.” diyor.

Bahreyn Kültür ve Eski Eserler Dairesi Eski Eserler ve Müzeler Direktörü Salman Almahari, “Çalışmamız aynı zamanda iyi korunmuş DNA kaynakları bulmanın zor olduğu Arabistan ve sert iklime sahip diğer bölgelerdeki insan nüfus hareketlerine ışık tutacak gelecekteki araştırmalara da yol açıyor.” diyor.

Dört kişinin kalıntılarının analizinden elde edilen veriler, araştırmacıların bölgenin İslam öncesi sakinlerinin genetik kompozisyonunu karakterize etmesine olanak tanıdı; bu bilgiler yalnızca antik DNA dizilerinin doğrudan incelenmesiyle elde edilebilirdi.

Araştırmacılar, Bahreyn Ulusal Müzesi’nde saklanan arkeolojik koleksiyonlardan eski insan kalıntılarını topladı. 25 kişiden DNA elde ettiler, ancak yetersiz korunma durumu nedeniyle yalnızca dördü daha yüksek kapsama için dizilendi.

Projeyi denetleyen Cambridge Üniversitesi’nden Richard Durbin, “Bahreyn’in dikkat çekici tümülüslerinden eski insan genetik verilerini analiz edebilmek heyecan verici. Bahreyn Kültür ve Eski Eserler Dairesi’ndeki meslektaşlarımıza destek ve katkılarından dolayı teşekkür ederiz.” diyor.

Sıtma adaptasyonu bulgusu, sıtmanın tarihsel olarak Doğu Arabistan’da endemik olduğunu öne süren arkeolojik ve metinsel kanıtlarla örtüşürken, Bahreyn’in Tylos dönemi sakinlerinin DNA ataları, Bahreyn ile komşu bölgeler arasındaki etkileşimlere ilişkin arkeolojik kanıtları doğruluyor.

University of Birmingham. 27 Şubat 2024.

Makale: Martiniano, R., Haber, M., Almarri, M. A., Mattiangeli, V., Kuijpers, M. C., Chamel, B., … & Durbin, R. (2024). Ancient genomes illuminate Eastern Arabian population history and adaptation against malaria. Cell Genomics.