Avrupa’daki İlk Homo sapiens Grupları Yarı Arktik İklimde Yaşadı

Türümüzün Avrupa’ya yayılımının erken bir dalgasına ait insan grupları, yaklaşık 46.000 yıl önce çok soğuk iklim koşullarına maruz kalmıştı.

Max Planck Enstitüsü’nden araştırmacılar, Bulgaristan’daki Bacho Kiro Mağarası arazisinde insanlar tarafından kesilen hayvanlardan alınan diş minesinin oksijen kararlı izotop analizini kullanarak, türümüzün Avrupa’ya yayılmasının erken bir dalgasına ait insan gruplarının, yaklaşık 46.000 ila 43.000 yıl önce mağarayı işgal ederken çok soğuk iklim koşullarıyla karşı karşıya kaldıklarını gösterdiler.

Bacho Kiro Mağarası’ndaki arkeolojik kalıntılar, şu anda Avrupa’daki Üst Paleolitik dönem Homo sapiens’in bilinen en eski kalıntılarını içeriyor. Böylece türümüzün Levant’tan çıkmaya başladığı ve İlk Üst Paleolitik olarak adlandırılan arkeolojik bir olgunun parçası olarak Avrasya’nın orta enlemlerine yerleştiği zamana benzersiz bir pencere açılıyor.

(Avrupa’nın İlk Modern İnsanları, Amerika Yerlileriyle Uzaktan Akraba)

Türümüzün o dönemde yeni ortamlara nasıl dağıldığına ilişkin süreç, Homo sapiens’in tüm kıtalara, çok çeşitli iklim bölgelerine ve ortamlarına yayılmasına yol açan önemli bir evrimsel dönüm noktasını temsil ediyor. Genişlemenin ilk dalgalarını kolaylaştıran mekanizmalar hala tartışılıyor. Ancak arkeolojik alanların mekânsal olarak uzak iklimsel kayıtlarla bağlantısına dayanan modellerin çoğu, şimdiye kadar insan gruplarının yeni ve daha kuzeydeki ortamlara yayılmak için daha sıcak iklim koşullarından yola çıktığını göstermişti.

Max Planck ekibi, doğrudan Bacho Kiro Mağarası’nın arkeolojik katmanlarından elde edilen kanıtları kullanarak, insanların birkaç bin yıldır günümüz kuzey İskandinavya’sında görülenlere benzer çok soğuk iklim şartlarına dayandığını gösterdi.

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü ve Aberdeen Üniversitesi’nde araştırmacı olan baş yazar Sarah Pederzani: “Elimizdeki veriler, bu insan gruplarının kullandıkları ortamlar açısından daha esnek ve daha farklı iklim koşullarına önceden düşünülenden daha uyumlu olduklarını gösteriyor.” diyor. Max Planck Enstitüsü İnsan Evrimi Departmanı direktörü Jean-Jacques Hublin ekleyerek: “Bu yeni öngörüleri kullanarak, türümüzün Avrasya’ya yayılmasını açıklamak için yeni modellerin, iklimsel esnekliklere daha fazla önem vererek, şimdi yeniden inşa edilmesi gerekiyor.” diyor.

Bacho Kiro Mağarası’ndan arkeolojik malzemeler

Pederzani ve aynı zamanda Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü ve Aberdeen Üniversitesi’nde araştırmacı olan Kate Britton tarafından yönetilen paleoiklim araştırma ekibi, insanlar tarafından kesilen otobur kalıntıları gibi arkeolojik malzemeleri iklim verileri üretmek için kullanarak, özellikle Bacho Kiro Mağarası’ndaki insanların yaşadıkları zamanlarla ilgili yerel iklim koşullarının çok sağlam bir kaydını oluşturmayı başardı. 

Britton: “Bu teknik, arkeolojik veriler ve insan iklimsel adaptasyon yeteneği üzerine mevcut araştırmaların çoğunun temelini oluşturan farklı bölgelerden iklim kalıntıları arasında daha yaygın olarak kullanılan kronolojik korelasyona kıyasla, yerel iklimsel bağlamın daha güvenli bir şekilde belirlenmesini sağlar. Bu gerçekten bize hayatın “olay mahallinde” olduğuna dair fikir veriyor.” diyor.

Pederzani ayrıca: “Ancak analizin zaman isteyen doğası, belirli hayvan kalıntılarının geçerliliği üzerine duyulan güven ve oksijen izotop çalışmaları veya doğrudan arkeolojik alanlardan iklim verileri üretmenin diğer yolları nedeniyle Homo sapiens’in Avrasya’ya ilk yayıldığı dönem için bilgilerimiz yetersiz kalıyor.” diye ekliyor. Aslında bu Max Planck çalışması, İlk Üst Paleolitik Çağ bağlamında yürütülen ilk çalışma ve bu nedenle böyle şaşırtıcı sonuçlar verebilir.

Pederzani, gerekli tüm verileri elde etmek için ıslak kimya hazırlamak ve kararlı izotop oranı kütle spektrometrisi yoluyla hayvan dişlerinden bir dizi küçük numuneyi delmek gibi işler için bir yıl boyunca laboratuvar çalışması yaptı. Pederzani: “Bu zaman isteyen analiz sayesinde, toplam 179 örnek içeren bu çalışmada, yaz ve kış dahil olmak üzere, 7.000 yıldan fazla süren insan uğraşları için ortalama yıllık sıcaklık tahminleri dahil olmak üzere geçmiş sıcaklıkların çok yüksek düzeyde çözülmüş bir kaydını elde etmek mümkün oldu.” diyor. 

Max Planck araştırmacıları Jean-Jacques Hublin, Tsenka Tsanova ve Shannon McPherron ile Bulgaristan Sofya’daki Bulgaristan Bilimler Akademisi Ulusal Arkeoloji Enstitüsü Müzesi’nden Nikolay Sirakov liderliğindeki uluslararası bir ekip tarafından yürütülen Bacho Kiro Mağarası’nda yeni kazılar 2015 yılında başlamış ve Avrupa’da Üst Paleolitik Homo sapiens’in bilinen en eski oluşumunu temsil eden uğraşların kalıntıları da dahil olmak üzere mağarada insan faaliyetlerinin zengin bir arkeolojik kaydını vermişti. Alanın alt kısmındaki tortular çok sayıda hayvan kemiği, taş alet, süs ve hatta insan fosilleri içeriyor ve insanların Levant’tan Güneydoğu Avrupa’ya ilk yayıldıklarında yaşadıkları çevresel koşulları araştırmak için iklim araştırmasının temelini oluşturuyor.

Max Planck Society. 22 Eylül 2021.

Makale: Pederzani, S., Britton, K., Aldeias, V., Bourgon, N., Fewlass, H., Lauer, T., … & Hublin, J. J. (2021). Subarctic climate for the earliest Homo sapiens in Europe. Science advances, 7(39), eabi4642.