At Dışkısı Bakterileri Hannibal’ın Alpleri Geçtiği Yolu Gösterebilir

Hannibal’ın büyük bir sır olarak kalmış olan İtalya’yı işgal etmek amacıyla Alpleri geçişi, binlerce yıldır yapılan zorlu çalışmalara rağmen çözülemedi. Fakat şu an görünüyor ki, modern bilim ve biraz da eski zamandan kalma bir at dışkısı sayesinde bu sorun çözülebilir. Queen Belfast Üniversitesi’nde çevresel mikrobiyoloji departmanından Chris Allen bir mikrobiyolog olarak bu araştırmayı yürüten takımın bir parçası.

Fil üzerinde Alperi geçen Hannibal’ı resmeden Nicolas Poussin tablosu. F: antiquesandartireland/CC

Hannibal, Roma ile yapılan II. Pön Savaşı’nda (MÖ 218-201) Kartaca ordusunun lideriydi. Alpler boyunca İtalya’yı işgal etmek için 37 fil ve 15.000’in üzerinde atı içeren 30.000 kişilik askeri birliğe önderlik etti ve Romalıların savaş makinelerini yendi. Bu büyük general, 16 yıllık kanlı çekişmeden sonra en nihayetinde yenilirken bu mücadele eski zamanların en büyük askeri girişimlerinden biri olarak kabul görüyor. Geçmişi düşündüğümüzde söyleyebiliriz ki bu olaylar, en nihayetinde daha sonraki Roma İmparatorluğu’na yön verdi ve böylelikle bildiğimiz gibi Avrupa toplumlarına da.

2.000 yıldan daha fazla süredir tarihçiler, devlet adamları ve bilim insanları Hannibal’ın kullandığı yolu tartıştılar. Napolyon’un bile bu konuya ilgisi vardı. Fakat şu ana kadar net bir arkeolojik kanıt söz konusu değildi.

Toronto’da bulunan York Üniversitesi’nden Bill Mahaney tarafından yönetilen araştırma grubu bu geçiş yolu için sağlam bir kanıt sundu ve bu da Col de Traversette denilen bir yol. Sıralı tepelerin arasında bulunan bu dar yol, Fransa’nın Grenoble şehrinin güneydoğusunda ve İtalya’nın Turin şehrinin güneybatısındaki sınırlar üzerinde konumlandırıldı. Bulgular Archeometry dergisinde yayımlandı.

Colle Traversette F: Luca Bergamasco

Deniz seviyesinden 3.000 metre yükseklikte bulunan Traversette bugün bile zorlu bir patika. Biyolog ve hezârfen (polimat) olan Sir Gabin de Beer, bu yolu yüz yıl kadar önce ilk defa ileri sürmüştü fakat akademik topluluk tarafından geniş çaplı bir kabul edilme söz konusu değildi.

Bu zamana kadar birçok bilim insanı yaklaşık 2.400 m yukarıda ve daha kuzeyde olan Col de Clapier gibi diğer yolları kabul ettiler ki bu yol günümüzde kesinlikle çok daha az tehlikeli durumda. Bu popüler tercihin sebebi modern ve eski dönem tarihçilerinin yazılarına dayanıyordu. Bunlardan biri ise yaşanan olaydan 200 yıl sonra Padova’da yaşamış fakat asla o bölgeyi ziyaret etmemiş olan Romalı tarihçi Titus Livius’dur ya da bilinen adıyla Livy. Dolayısıyla, Livy’nin kayıtlarının çoğu gerçek yerine daha kurgusal boyutta olabilir.

Dışkı Yatağı

Mikrobiyal genetik analiz, çevresel kimya, polen analizi ve çeşitli jeofiziksel tekniğin bir kombinasyonu kullanılarak yüksek miktarda hayvan dışkısına ait materyallerin tortusu Col de Traversette’nin yakınındaki bir bölgede açığa çıkarıldı ve bunlar büyük ihtimalle atlara aitti. Karbon izotopu analizi ile MÖ 200 yılına tarihlenen gübreler, (tarihsel kayıtlardaki MÖ 218 yılına çok yakın bir tarih) çamur veya gölet içlerinde bulundu. Bu alan, çok sayıda hayvanın su içebilmesi için müsait birkaç bölgeden birisiydi. Bu bölge, aslında yapılan jeolojik araştırmalar sırasında keşfedildi ve kaya düşmeleri de dahil olmak üzere Hannibal’ın geçmek zorunda olduğu arazinin bütün tanımlamalarına uyuyordu.

At dışkısında bulunan mikropların %70’ten fazlası Clostridia denilen bir gruba ait ve bu mikropların dışkı yatağında çok sayıda var olduğu araştırmalar sırasında keşfedildi. Clostridia genlerinin çok daha düşük seviyeleri bölgedeki başka yerlerde bulundu. Bu organizmaların genleri kısmi olarak dizilenmiş durumda. Bu bakteriler arazide çok dayanıklıydı ve binlerce yıl yaşayabildiler.

Kazı alanın havadan görüntüsü F: Peeter Somelar (University of Tartuu Estonia)

Peki neden Hannibal daha zorlu olan Traversette yolunu tercih etti? Bu konu için sadece tahminde bulunabiliriz. Fakat belki de kendisinin seçme şansı hiç yoktu. Hannibal yalnızca Romalı orduların hareketlerinden dolayı telaşlı değildi. Bu antik zamanlarda Galyalı kavimler de büyük bir askeri kuvvet oluşturarak bölgede bulunuyordu. Hannibal, yıkıcı olacak bir tuzağa düşmemek için bu zor ve önceden kestirilemeyen yolu kullanmak zorunda kalmış olabilir.

Bulunanlar heyecan verici fakat kesinlikle bu bakterilerin atlar veya insanlardan geldiğini emin bir şekilde söyleyemeyiz. Eğer bu sonuçtan emin olmak istiyorsak, gen analizlerinin yapılacak daha çok genetik dizileme ile genişletilmeye ihtiyacı var. Chris Allen şu anda Traversette çamurlarından elde edilen örneklerden gelen bütün veya kısmi Clostridia genomlarını bir araya toplamak için kapsamlı bir mikrobiyoloji programı yürütüyor.

Bağırsak solucanlarıyla ilişkilendirilen parazit yumurtalarını küçük kalıtımsal zaman kapsülü bulma niyetiyle elde etme imkanımız olabilir. Bu bilgiyle umuyoruz ki 2.000 yıldan daha eski olan atların, insanların ve hatta Hannibal’ın meşhur fillerinin Traversette bataklıklarındaki varlığı açığa kavuşturulacak. Daha fazla genetik bilgi ile diğer mikrobiyoloji çalışmalarıyla yapılan karşılaştırmalar sayesinde bu antik canlıların jeolojik kökeni hakkında daha kesin konuşabiliriz.

Hannibal Barca kimdir?

Hannibal Barca, MÖ 247 ile MÖ 183 yılları arasında yaşamış ünlü Kartacalı politikacı ve general.

Gelmiş geçmiş en büyük askeri dehalarından biri olarak bilinen Hannibal, Roma ile savaşın kaçınılmaz olduğunu biliyordu. Fakat Roma’ya giden yollar engellerle doluydu. Kuzeybatıda donmuş buzlarıyla Alpler yolları kapıyordu. Günümüzde İtalyan Rivierası olan tek sahil yolundaki engel ise Romalı lejyonerlerdi.

Fakat Hannibal beklenmedik bir şekilde antik dönemin en cüretli ve en dahiyane manevrasını gerçekleştirmek için yola çıktı: Hannibal 90.000 asker, 12.000 süvari ve 37 savaş filiyle İspanya’nın kuzeyini aşarak, Alpler’i geçti. MÖ 218 yılında Hannibal’in ordusu, Romalıların haberi bile olmadan Kuzey İtalya’ya ulaşmıştı.

İtalya’da yaşanan bu 16 yıllık savaştan galip çıkanın Roma olduğu elbette bilinir. Fakat Hannibal’in dağlarda dev ordusuyla tam olarak hangi yoldan ilerlediği hala bir tartışma konusu.

2200 Yıllık Sikke Hannibal’ın Yenilgisi ve Roma’nın Yükselişini Gösteriyor

Gotlara Karşı Yunanlar: Yeni Bulunan Metinde Ortaya Çıkan Epik Antik Savaş

IB Times. 4 Nisan 2016.

Makale: Mahaney, W. C., Allen, C. C. R., Pentlavalli, P., Kulakova, A., Young, J. M., Dirszowsky, R. W., … & O’Reilly, S. (2017). Biostratigraphic Evidence Relating to the Age‐Old Question of Hannibal’s Invasion of Italy, I: History and Geological Reconstruction. Archaeometry, 59(1), 164-178.