Antik Roma’nın Vahşi ve Acı Dolu Kişisel Bakım Dünyası

Roma İmparatorluğu genişledikçe, hamam komplekslerini ve “kulak kaşıkları” gibi yeni bakım aletlerini de beraberinde götürdü.

Antik tuvalet setleri, 50’den fazla cımbız, ve Gloucestershire’da 1.500 yıllık bir tırnak temizleyicisi, arkeologların Britanya’da ortaya çıkardığı ve ülkenin Roma İmparatorluğu’nun bir parçası olduğu dönemden kalma eserler arasında yer alıyor.

MS 43 yılında Roma istilasıyla başlayan ve beşinci yüzyılda sona eren bu dönem, Roma kültürünün Britanya’ya girişine işaret ediyordu. Romalıların en önemli kültürel ihracatlarından biri, Roma İmparatorluğu’nun fethettiği diğer bölgelere de yayılan hamamları ve bakım alışkanlıklarıydı.

(İlgili: Roma’yı Cumhuriyetten İmparatorluğa Çeviren İhanetti)

English Heritage küratörü Cameron Moffett’e göre, bu uygulamaları imparatorluğun dört bir yanına yayılırken beraberinde götüren, devasa halk hamamlarıydı. Romalıların istenmeyen vücut tüylerini almak için kullandıkları cımbızlar, “Romalılar gelmeden önce Britanya’da yoktu.”

Romalılar Britanya’yı işgal ettikten sonra, cımbızlar bol miktarda bulunmuş gibi görünüyor. Bu aletler, Roma İmparatorluğu’nun MÖ 27’de kurulmasının ardından genişlemesiyle birlikte Roma bakım araçlarının ve alışkanlıklarının nasıl yayıldığına dair acı verici bir bakış sunuyor. Cımbız gibi aletler en azından modern okuyuculara tanıdık gelse de, Romalıların derilerini kazımak için kullandıkları bronz aletler olan strigilis gibi diğer aletler biraz daha tuhaf görünebilir.

Tırnak bakımı

Romalılar tırnaklarını evde, hamamda ya da -eğer erkeklerse- berberde temizleyip kesebiliyorlardı (ya da bunu onlar için birine yaptırabiliyorlardı). MÖ 1. yüzyılda yaşamış olan Romalı şair Horatius, şöyle bir dize yazmıştı: “Tıraşını olmuş bir adam, derler ki, boş bir berber kabininde / Elinde çakısı, sessizce tırnaklarını temizliyor.”

(İlgili: Hamamdan Duşa: Zaman İçinde Değişen Yıkanma Alışkanlığımız)

Moffett, Roma kentindeki insanların tırnaklarıyla ilgilenmek için muhtemelen bıçak ya da makas kullandıklarını söylüyor. Ancak ilginç bir şekilde, Oxford Cotswold Archaeology’nin Mayıs 2024’te bulduğunu açıkladığı Gloucestershire’da ortaya çıkarılan tırnak temizleyicisi, organizasyonun proje yöneticisi Alex Thomson’a göre, “Britanya’nın bu bölgesine özgü”. Bu tür V şeklindeki tırnak temizleyicisi (aynı zamanda törpü olarak da kullanılabilir) yalnızca Britanya’daki Roma döneminden kalma yerleşimlerde görülüyor. Moffett’e göre, nedenini kimse tam olarak bilmiyor ama bu Britanya’da geliştirilen bir şeydi ve bu yüzden kıtada bulunmuyor.

Vücut tüylerinin alınması

Roma İmparatorluğu döneminde, en azından zengin elitler arasında, kişisel bakım modalarından biri de vücut tüylerinin alınmasıydı. Hem erkekler hem de kadınlar, istenmeyen tüylerini cımbızla kendileri alabilir veya evlerinde ya da halka açık hamamlarda bir yardımcıya veya köleye aldırabilirlerdi. Ancak, herkes Romalıların dış görünümlerine bu kadar özen göstermesini onaylamıyordu.

MS 1. yüzyılda Roma’da yaşamış olan filozof Seneca, bir mektubunda hamam manzaralı bir yerde yaşamanın ne kadar gürültülü olduğundan yakınıyordu. “Yüksek sesle konuşanları bir kenara bırakın,” diye yazmıştı, “insanların dikkatini çekmek için tiz bir sesle bağıran ve işini yapıp başkasının çığlık atmasını sağlamadığı sürece hiç susmayan sıska, koltuk altı tüyü yolucusunu hayal edin.”

(İlgili: Romalıların Hamamda Düşürdüğü Yüzükler Bulundu)

Churchill College’dan Jerry Toner, Seneca’nın mektubundan koltuk altı tüylerinin alınmasının gerçekte ne kadar yaygın olduğunu bilmemizin zor olduğunu, çünkü bu mektubun filozofun çağdaş Romalılara yönelik daha geniş eleştirisini yansıttığını söylüyor. Toner’a göre Seneca büyük bir ahlakçıydı ve hamamda olup biten tüm bu lüksü ve eğlenceyi açıkça kınıyordu.

Cilt kazıma

Strigilis, Romalıların Yunanlardan benimsediği ve genellikle bronzdan yapılan bir temizlik aletiydi. Halka açık hamamlarda, Romalı erkekler ve kadınlar vücutlarını yağla kaplayıp, ardından strigilis ile bu yağı, kir ve ter ile birlikte kazıyarak temizlerlerdi. Romalılar strigilis ile temizlenmeden önce hamam komplekslerinin açık avlularında ter atmak için egzersiz yaparlardı.

Arkeologlar, strigilislerin yağ kaplarına bağlı olduğu “tuvalet setleri” keşfettiler ve hatta Roma şehrinde ve Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırlarının uzandığı Bulgaristan’da mezarlara gömülü strigilisler bile buldular. Bulgaristan’daki MS 3. yüzyıla ait bir mezar, sahibinin strigilis ile kazımak üzere yağ taşımak için kullanmış olabileceği, insan kafası şeklinde benzersiz bir kap içeriyordu.

Strigilislerin neden mezarlarda ortaya çıktığı net değil, ancak bilim insanları strigilisler ile atletizm arasında bir ilişki olduğunu biliyorlar, çünkü atletler egzersiz yaptıktan sonra vücutlarını kazımak için strigilisleri kullanıyorlardı. Bu nedenle arkeologlar Roma’da dört iskelet ve iki strigilis içeren MÖ 4. yüzyıla ait bir mezara “Atlet Mezarı” adını verdiler.

(İlgili: Romalı Gladyatörler, Dövüşlere Nasıl Hazırlanıyordu?)

Kulak temizliği

Kulak pamuğu kullanmaktan çekiniyor musunuz? Romalılar için durum daha da kötüydü. Arkeologlar, Romalıların kulaklarındaki kiri temizlemek için kullandıklarını düşündükleri “kulak temizleme çubukları” veya “kulak kaşıkları” olarak bilinen birçok alet keşfettiler. Bu aletlerin bir tarafında çubuk, diğer tarafında ise küçük bir kaşık veya kepçe bulunuyordu ve bronz, kemik ve hatta camdan yapılabiliyordu.

Bu çubuklar ve kepçeler, Romalıların kulaklarını temizlemek dışında başka amaçlarla da kullanabileceği çok amaçlı aletler olabilir. Örneğin, Moffett, Romalıların bu aletleri küçük şişelerden yağ ve parfüm çıkarmak için kullanmış olabileceklerini öne sürüyor.

Arkeologlar, genellikle cımbız, tırnak temizleyicisi ve kulak temizleme çubuğu veya kulak kaşığı gibi Roma aletlerini, bir anahtar halkası gibi birbirine bağlı olarak keşfediyorlar; bu da onların tuvalet ve bakım eşyası olarak ortak bir statüye sahip olduklarını gösteriyor. Belki de hareket halindeki Romalılar için mükemmel bir aksesuar görevi görüyorlardı.

National Geographic. 2 Temmuz 2024.