Anadolu’nun İlk Çiftçileri, Tarımı Benimseyen Yerel Avcı Toplayıcılardı

Avrupa’ya tarımı getiren ve günümüzdeki Avrupalıların en büyük atasal bileşenini oluşturan Anadolu’nun ilk tarımcıları, bölgenin yerel avcı toplayıcılarının soyundan gelmiş.

Yani tarım ilk olarak Bereketli Hilal’de keşfedilmiş, daha sonra Anadolu’daki avcı toplayıcılar herhangi bir göç almadan tarımı benimsemiş ve Avrupa’ya göç ederek tarımı götürmüşlerdi.

Max Planck İnsan Tarihi Bilim Enstitüsü’nden bilim insanları tarafından yönetilen ve İngiltere, Türkiye ve İsrail’den bilim insanları ile işbirliği içinde olan uluslararası bir ekip, 15.000 yıllık bir Anadolu avcı toplayıcısının genom verisi de dahil olmak üzere, tarih öncesinden sekiz kişiyi analiz etti. Sonuçlar, ilk Anadolu çiftçilerinin, doğrudan yerel avcı toplayıcıların soyundan geldiğini ortaya koydu.

(Orta Anadolu’da Tarım Göçmenlerle Değil Yerlilerle Başladı)

Bu bulgular, çiftçiliğin, başka bir bölgeden geniş bir insan göçüyle gelmesi yerine, geçim stratejilerini değiştiren yerel avcı toplayıcılar tarafından benimsendiği ve geliştirildiğini gösteren diğer arkeolojik kanıtlara destek sağlıyor.

İlginçtir ki, çalışma 7.000 yıl boyunca Anadolu avcı toplayıcı gen havuzunun uzun süreli kalıcılığını gösterirken, aynı zamanda komşu gruplarla genetik etkileşim modeline de işaret ediyor.

Tarım yaklaşık 11.000 yıl önce bugünkü Irak, Suriye, İsrail, Lübnan, Mısır ve Ürdün’ün yanı sıra, Anadolu’nun güneydoğusu ve İran’ın batısını içeren bir bölge olan Bereketli Hilal’de geliştirildi. MÖ 8.300’lerde bugünkü Orta Anadolu’ya yayıldı. Bu erken dönem Anadolu çiftçileri, daha sonra Avrupa’ya göç etti ve bu yeni geçim stratejisini ve genlerini Avrupa’ya getirdi. Bugün günümüz Avrupalılarının soylarının en büyük bileşeni, bu Anadolu çiftçilerinden geliyor.

Ancak uzun süredir tarımın Bereketli Hilal’den bir grup göçmen çiftçi tarafından Anadolu’ya getirilip getirilmediği ya da Anadolu’daki avcı toplayıcıların tarım uygulamalarını komşu gruplardan benimseyip benimsemediği tartışılıyor.

(8.000 Yıl Önce Avrupa’ya İlk Tarımı Egeliler Getirdi)

Nature dergisinde yayımlanan yeni çalışma, Anadolu’daki avcı toplayıcıların gerçekten de kendilerinin tarıma geçtiğini ve daha sonra Anadolu çiftçilerinin 7.000 yıldan fazla bir süre boyunca istikrarlı kalan bir gen havuzunun soyundan geldiğini gösteren arkeolojik kanıtları doğruluyor.

Yerel avcı toplayıcılar, tarıma dayalı yaşam tarzını benimsedi

Bu çalışma için araştırmacılar, sekiz kişiden antik DNA’yı analiz etti ve ilk defa 15.000 yıllık bir Anadolu avcı toplayıcısından elde edilen bütün genom verilerini elde etmeyi başardı. Bu genom verileri, bu bireyin DNA’sını, daha sonraki Anadolu çiftçileriyle ve komşu bölgelerden gelen bireylerle nasıl ilişkili olduğunu belirlemek için karşılaştırılmasını sağladı.

Araştırma ekibi ayrıca yeni analiz edilen bu bireyleri, daha önce analiz edilmiş 587 antik birey ve 254 günümüz bireyi ile karşılaştırdı.

(Ege’de Neolitik Dönem Göçlerle Başlamamış Olabilir)

Araştırmacılar, erken dönem Anadolu çiftçilerinin atalarının büyük çoğunluğunun (~%90), araştırmadaki Anadolu avcı toplayıcısına bağlı bir popülasyon olduğunu buldu.

Michal Feldman, “Bu durum, iklim ve geçim stratejisindeki değişikliklere rağmen, orta Anadolu’da 5.000 yıldan uzun bir süre boyunca genetik bir istikrar olduğunu gösteriyor.” diyor.

Araştırmanın eş yazarı Choongwon Jeong, “Sonuçlarımız, daha önceki arkeolojik kanıtlara genetik destek sağlamasına ek olarak; Anadolu’nun, erken dönem çiftçilerin Bereketli Hilal’den Avrupa’ya geçişinde yalnızca bir basamak taşı olmadığını gösteriyor. Bunun yerine Anadolu, yerel avcı toplayıcıların tarımsal geçim ekonomisine yol açan fikirleri, bitkileri ve teknolojiyi benimsedikleri bir yerdi.” diyor.

Komşularla genetik etkileşimleri anlamak için daha fazla çalışma gerekiyor

Araştırmacılar, Anadolu atalarının ana bileşeninin uzun süreki istikrarına ek olarak, aynı zamanda komşuları ile bir etkileşim modeli olduğunu ortaya koydu.

MÖ 8.300-7.800 yılları arasında Anadolu’da çiftçiliğin kök saldığı tarihte, yerel halkın bugünkü İran ve komşu Kafkasya’da yaşayan nüfustan %10 civarında genetik katkı aldığı bulundu. Geri kalan tüm %90 ise Anadolu avcı toplayıcılarından geliyordu.

Bununla birlikte, Anadolu çiftçileri MÖ 7.000-6.000 yılları arasında, atalarının yaklaşık %20’sini Levant bölgesinde yaşayan nüfustan almıştı.

Araştırmanın baş yazarı Johannes Krause, “Halihazırda çalışma için elimizde olan genomlarda, hem zaman hem de coğrafya olarak bazı büyük boşluklar var. Bu boşluklar, kısa vadeli yüksek sayıda insan hareketleriyle mi, yoksa daha sıklıkla ama az etkileşim gibi daha detaylı genetik etkileşimlerin nasıl gerçekleştiğini belirlemeyi zorlaştırıyor.” diyor.

Araştırmacılar, burası ve komşu bölgelerdeki daha fazla araştırmanın, bu soruları cevaplamaya yardımcı olabileceğini umuyor.

Max Planck Institute For The Science of Human History. 19 Mart 2019.

Makale: Michal Feldman, Eva Fernández-Domínguez, Luke Reynolds, Douglas Baird, Jessica Pearson, Israel Hershkovitz, Hila May, Nigel Goring-Morris, Marion Benz, Julia Gresky, Raffaela A. Bianco, Andrew Fairbairn, Gökhan Mustafaoğlu, Philipp W. Stockhammer, Cosimo Posth, Wolfgang Haak, Choongwon Jeong & Johannes Krause. 2019. Late Pleistocene human genome suggests a local origin for the first farmers of central Anatolia. Nature Communications.