Anadolu’dan Giden İlk Çiftçiler Avrupa’daki Kabilelerle Üremiş

Yapılan kapsamlı bir DNA araştırmasına göre, Türkiye’den Avrupa’ya göç eden ilk çiftçiler, Avrupa’daki avcı toplayıcı gruplarla sıklıkla sevişmiş ve birbirine karışmıştı.

Bir insan kafatasından kemik örneği alınırken. F: Balázs G. Mende

Uzun mesafe yol katederek Anadolu’dan Avrupa’ya göç eden ilk çiftçiler, burada karşılaştıkları avcı toplayıcılar ile sık sık sevişiyor ve birbirine karışıyordu.

Avrupa için MÖ 9000 yılından MÖ 3000 yılına kadar süren Neolitik dönem, sıklıkla İngiltere’deki Stonehenge ve Malta’daki Ggantija gibi ünlü dikilitaşları kadar gizemli gibi gözüküyor. Bu dönem ayrıca, insanlık tarihinde yaşanan en önemli devrimlerden birini de içeriyor: Avcı toplayıcılıktan tarıma, yani besin üretimine kademeli geçiş.

Görünen o ki, Avrupa’daki Neolitik dönem insanları sadece tarım yapmıyordu. Yeni yapılan kapsamlı bir DNA araştırması, Yakındoğu’dan buraya gelen ilk çiftçilerin, Avrupa’daki avcı toplayıcılar ile sıklıkla seviştiklerini ortaya koyuyor.

Nature dergisinde yayımlanan araştırma, Avrupa’da avcı toplayıcılar ve tarımcılar karşılaştığında ne olduğuna ve bugün Avrupa’da yaşayan insanların atalarını açıklamaya dair ortaya atılan teorilerin açıklanmasına yardımcı oluyor. Araştırmaya göre, Avrupa’daki insanların genetik yapısında küçük bir avcı toplayıcı var.

Harvard Üniversitesi’nden araştırmanın baş yazarı Mark Lipson, “Muhtemelen bugünkü Avrupalıların çoğu, kıtanın aynı bölgesinde yaşayan tarım öncesi grupların soyundan küçük bir kısmını DNA’sında bulunduruyor.” diyor.

(Anadolu’dan Göçen İlk Çiftçiler Romanya’daki Avcı Toplayıcılarla Birbirine Karıştı)

Avcı toplayıcılar ve tarımcılar birbirine karıştı

Lipson ve ekibi, bu araştırma için, MÖ 6.000 ila MÖ 2.200 yılları arasında yaşamış olan ve günümüzde Macaristan, Almanya ve İspanya’da bulunan 180 antik bireyin genomlarını analiz etti. Araştırmacılar daha sonra, bir yerden başka yere taşındıklarında eski popülasyonların nasıl etkileşime girmiş olabileceklerini gösteren matematiksel modeller hazırladı.

Modeller, çalışmaya dahil edilen her üç bölgede de çiftçilerin gelmesiyle yerel avcı toplayıcıların onlarla melezleştiğini gösteriyor. Bu eğilim, her coğrafi bölgede ayrı genetik imzalar bırakan ilişkilerle birlikte tekrar tekrar görülüyor.

(DNA Sayesinde Avrupa’nın İlk Tarımcılarının İzi Anadolu’ya Sürüldü)

Lipson, “Bence, insan grupları doğası gereği, kültürel farklılıklara bakmaksızın, birbirlerine daha çok karıştırıp etkileşimde bulunma eğiliminde. Yine de, bu karışımın uzun bir süre devam ettiğini görüyoruz, bu nedenle her etkileşim aniden gelişmemişti.” diyor.

Ancak araştırmacıların en çok DNA örneğine sahip olduğu bölge olan Macaristan’da bu durum özellikle tutarlı görünüyor.

DNA analizlerinin bir parçası olan Bátaszék’ten (Macaristan) Erken Neolitik bir mezar. F: Anett Osztás

Tarımcılar uzun mesafe göç ediyordu

Veriler aynı zamanda, avcı toplayıcılar “evlerine” yakın kalmaya daha eğilimliyken, tarımcıların çok fazla uzun mesafe seyahat etme eğiliminde olduğunu da gösteriyor.

Lipson, “Çiftçiler arasında nüfus yoğunluğunun fazla olması, tarıma elverişli topraklara açılmalarına neden oluyordu. Bu dönemde, avcı toplayıcılar uzun mesafe göç etmiyor gibi görünüyor, ancak bu konuda her türlü bilgiye sahip değiliz.” diyor.

Arkeolojik kanıtlarda ve DNA’larda, avcı toplayıcıları çiftçilerden ayırmak da aynı derecede zor görünüyor. Lipson ikisi arasındaki farkların şaşırtıcı bir şekilde birbirinden ayırmanın zor olmadığını belirtiyor.

(8.000 Yıl Önce Avrupa’ya İlk Tarımı Egeliler Getirdi)

Lipson, çiftçilerin ve avcı toplayıcıların geride bıraktıkları eserler ve kalıntıların her grup için oldukça ayrı olduğunu söylüyor.

“İki grup arasındaki fark, bireysel düzeyde diyetteki farklılıklar, kemiklerdeki ve dişlerdeki izotop oranları ile de tespit edilebilir. Çiftçiler ve avcı toplayıcıların genetik olarak farklılaştığı yerlerde, diğer popülasyonlarla ilişkilerini karşılaştırarak bunu ölçebiliriz.”

İspanya’daki La Mina arkeolojik alanında, Orta Neolitik döneme ait bir toplu mezar. F: Manolo Rojo Guerra

Avrupa’daki çiftçiler Türkiye’den geldi

DNA kanıtları ayrıca Neolitik çiftçilerin kökenlerine de ışık tutuyor. DNA araştırmalarına göre, Avrupa’daki ilk çiftçilerinin çoğu Anadolu’dan yani Türkiye’den göç etmişti.

Anadolu’nun bir kısmı, medeniyetin ve tarımın beşiği olarak da bilinen Bereketli Hilal’in içindeydi. Bu hilal şeklindeki bölge, günümüzdeki Ortadoğu’nun kurak ve yarı kurak ikliminin aksine, nispeten nemli ve verimli bölgeler içeriyordu.

(Avrupa’nın İlk Çiftçilerinin Kökeni Anadolu’ya Dayanıyor)

Neolitik dönemden daha da önceye gidersek, önceki araştırmalara göre, Avrupa’daki avcı toplayıcılar, bugünkü Doğu Asyalılarla aynı miktarda Neandertal kökenli gen taşıyordu. Lipson, bu miktarın, Neolitik dönem Anadolu insanlarınınkinden biraz daha fazla olduğunu söylüyor.

Avrupa’daki birçok ünlü Neolitik dikilitaş yapısının kurulmasının ardındaki nedene benzer olarak, bu farkın kesin nedeni de hala bilinmiyor.

Araştırmacılar gelecekte, DNA analizi yöntemlerini dünyanın diğer bölgelerine de uygulamak istiyor. Bu araştırmanında gösterdiği gibi gelecekte yapılacak olan araştırmalar, farklı grupların birbirleriyle karşılaştıklarında nasıl melezleştiklerini ya da melezleşmediklerini gösterebilir.

Seeker. 8 Kasım 2017.
Makale: Mark Lipson, Anna Szécsényi-Nagy, David Reich etc. 2017. Parallel palaeogenomic transects reveal complex genetic history of early European farmers. Nature.